EEN SUCCESVERHAAL
De smartphone heeft de compactcamera voor een groot deel van de markt gedrukt en de opmars lijkt nog steeds door te gaan. Conventionele compactcamera’s worden nauwelijks nog verkocht, maar toch is er een categorie die nog goed scoort, zoals de camera’s met een 1 inch-sensor. Hoe komt dat?
Toen tegen het einde van de vorige eeuw digitale camera’s betaalbaar werden voor het grote publiek, waren dat vooral compactcamera’s. De reden was dat de beeldsensor het duurste onderdeel van een camera was, zodat fabrikanten een kleine beeldsensor moesten gebruiken om de camera betaalbaar te houden. Digitale spiegelreflexen met een grotere sensor waren wel verkrijgbaar, maar onbetaalbaar voor de consument. Tot Canon in 2003 de EOS 300D aankondigde, een digitale spiegelreflex met een APS-C beeldsensor met zes miljoen pixels voor een opzienbarend lage prijs van 1.000 euro. Het was het begin van de opmars van de betaalbare spiegelreflex.
Compactcamera’s hadden wel nog steeds het voordeel van een lager gewicht, kleinere afmetingen en een lagere verkoopprijs. Daarom bleef dit type camera lang populair. Tot de komst en het succes van de fotograferende smartphone. In de praktijk boeit het de gemiddelde gebruiker niet dat de fotokwaliteit matig is. Men gaat voor het gemak, een smartphone heb je immers altijd bij je en foto’s worden hooguit op Facebook of Instagram geplaatst.
Intussen worden echte fotocamera’s alleen nog verkocht aan hobbyisten. De hobbyfotograaf gaat dan wel voor een spiegelreflex of systeemcamera waarop je lenzen en een flitser kunt monteren. Ook hier verliest de compactcamera de strijd…
1 INCH-SENSOR
Toch zijn er wel enkele categorieën compactcamera’s die goed worden verkocht. Dan gaat het om camera’s die iets hebben dat een smartphone niet kan leveren. Zoals een enorm zoombereik of een behuizing die bestand is tegen vallen, regenwater en waterdieptes. Er is nóg een categorie die goed verkoopt en dat is de compactcamera met een 1 inch-sensor.
Een 1 inch-sensor heeft een formaat van 13,2 x 8,8 mm, oftewel 116 mm², terwijl veel compactcamera’s een 1/1,17” sensor of een 1/2,3” sensor met een formaat van respectievelijk 7,6 x 5,7 mm (43 mm²) en 6,2 x 4,6 mm (28,5 mm²) hebben. De betere compactcamera heeft een iets grotere 2/3 inch-sensor die 8,6 x 6,6 mm (57 mm²) meet. Het sensorformaat van smartphones is nog kleiner.
Er zijn uiteraard ook camera’s met een grotere beeldsensor, full-frame heeft een formaat van 36 x 24 mm (864 mm²), APS-C is 23,6 x 15,7 (370 mm²) of (Canon) 22,2 x 14,8 mm (329 mm²). Een Micro Four Thirds-sensor is 17,3 x 13 mm (225 mm²). Je ziet dat het verschil tussen een 1 inch-sensor en de MFT-sensor niet heel groot is. De 1 inch-sensor is zo’n zesmaal groter dan die van de gemiddelde smartphone en twee tot viermaal groter dan van een compactcamera. Het resultaat is dat de pixels bij een gelijke resolutie groter zijn, waardoor ze meer licht op kunnen vangen. De scherpte is hoger, er is minder ruis en het dynamisch bereik is ook beduidend groter. Fabrikanten beschouwen 1 inch-camera’s als premiumproducten waardoor zij meer aandacht aan de lens en de scherpstelling besteden. Voor veel fotografen is het ook niet onbelangrijk dat je door de kleinere scherptediepte (dan bij een kleinere sensor) gemakkelijker een onscherpe achtergrond krijgt.
In de praktijk valt bij een 1 inch-camera de beeldkwaliteit van een behoorlijk grote afdruk, of als je een opname op een groot scherm bekijkt helemaal niet tegen. Dat vinden zelfs gebruikers van een spiegelreflex of systeemcamera, die daarom zo’n cameraatje vaak als extra, altijd-bij-de-hand camera aanschaffen. Wat betreft beeldkwaliteit, formaat en gewicht is de 1 inch-camera perfect gepositioneerd tussen de grote hobbycamera’s en de kleinere compactcamera’s. Fabrikanten benutten de 1 inch-sensor ook voor het ontwerpen van compactcamera’s met een groot zoombereik. Deze ultrazoomcamera’s zijn bij een vergelijkbaar (en omgerekend) zoombereik groter dan een compactcamera met een kleine sensor maar de beeldkwaliteit is ook hier duidelijk beter. Vergelijk je met een systeemcamera of spiegelreflex met hetzelfde zoombereik dan moet je daar waarschijnlijk op verschillende lenzen rekenen, het geheel is zwaarder, omvangrijker en veel duurder.
Een derde categorie 1 inch-camera’s wordt gevormd door de zogenaamde vlog-camera’s, voor mensen die video-blogs op YouTube plaatsen. Zo’n vlog is een bewegende selfie, waardoor het onmisbaar is dat je kunt zien hoe je in beeld komt. Het scherm moet daarom zo te verdraaien zijn dat je het vanaf de voorkant van de camera kunt zien. Omdat YouTube ook 4K ondersteunt, is het natuurlijk fijn als jouw camera ook die modus heeft, en uiteraard de mooie beeldkwaliteit die de 1 inch-sensor biedt. Fabrikanten merken dat producten met een 1 inch-sensor goed scoren en daarom verschijnen er ook camcorders, action camera’s en zelfs drones met deze sensor. We zullen de historie van de 1 inch-camera’s plus het actuele aanbod bekijken.
De benaming ‘1 inch’ is verwarrend en volgens sommigen zelfs misleidend.
Hij heeft niets te maken met de diagonaal van de sensor want die is 15,9 mm en niet 1 inch oftewel 2,54 cm. De oorsprong van de aanduiding vinden we zo’n zestig jaar terug toen professionele televisiecamera’s met een vacuümbuis in plaats van een beeldsensor werkten. De verschillende soorten vacuümbuizen werden aangeduid met de buitendiameter van de glazen buis. Het gevoelige deel was veel kleiner, maar alle gebruikers wisten wat er bedoeld werd. Andere inch sensorformaten zijn ook op deze aanduiding gebaseerd.
KODAK – DE EERSTE 1 INCH-CAMERA
Kodak ging failliet in 2012 maar heeft toch de nodige mijlpalen op haar naam staan. Zo was de Kodak DCS420 in 1994 de eerste digitale camera met een 1 inch-sensor. De DCS420 was een op de analoge Nikon F90 gebaseerde digitale spiegelreflex met een 2 megapixel CCD in 1 inch-formaat. De camera kon alleen in het tiff-formaat fotograferen, woog 1,7 kilo en kostte 12.000 dollar. De DCS315 uit 1998 gebruikte als basis de Nikon Pronea 6i – een analoge APS-spiegelreflex. Deze 1 inch-camera kon in jpeg fotograferen en beschikte over een lcd-scherm.
NIKON – DE TIJD VOORUIT?
In september 2011 introduceerde Nikon haar spiegelloze camerasysteem, genaamd ‘1’. Er werden meteen twee camera’s voorgesteld; de Nikon 1 J1 en de Nikon 1 V1.
De 1 J1 was een camera voor familie- en vakantiefotografen. De 1 V1 had verschillende extra’s zoals een elektronische zoeker, keuze uit een mechanische en elektronische sluiter en een (non standard) accessoire-poort voor een externe flitser, microfoon of gps. De camera’s deelden de sensor en opnametechniek. De door Nikon DX-sensor genoemde 1 inch-sensor had tien miljoen pixels. Nikon was vooruitstrevend door het gebruik van een hybride scherpstelling met fase- en contrastdetectie, plus een seriesnelheid van 60 bps. Nikon bood een viertal objectieven: de 10-30mm F3.5-5.6 VR, de 30-110mm F2.8-5.6 VR, de 10-100mm F4.5-5.6 VR en de 10mm F2.8 pancake. Daar kwamen later nog enkele bij, zoals de 18.5mm F1.8 en 32mm F1.2 primes, de 6.7-13mm F3.5-5.6 groothoekzoom en de 70-300mm F4.5-5.6 ultrazoom. Door gebruik van de optionele FT1-adapter kon je F-objectieven met behoud van AF en stabilisatie op de camera’s gebruiken. De camera-modellen werden geregeld vernieuwd en in 2013 verscheen zelfs een onderwater camera (de 1 AW1), maar het leek of het publiek nog niet rijp was voor de voordelen van een 1 inch-sensor.
De verkoop bleef achter bij de verwachtingen, en de inzet van een imposante, wereldwijde reclamecampagne I am Nikon 1, hielp blijkbaar niet voldoende. In 2015 verscheen het laatste model, de 1 J5, een camera met een aansprekend uiterlijk, een selfiescherm, een sensor met 20 miljoen pixels en zelfs 4K, zij het met een framesnelheid van slechts 15 fps. Zou het niet al te grote succes van de 1-serie de reden zijn dat Nikon nu geen 1 inch-camera’s in het programma heeft, terwijl andere merken daar juist mee scoren?
Cropfactor
We rekenen bij een camera met een kleinere (dan full-frame) beeldsensor het brandpunt van een lens doorgaans om naar full-frame.
Het vermelden van de beeldhoek zou eigenlijk veel praktischer zijn, maar dat zijn we niet gewend.
De omreken- of cropfactor van een 1 inch-sensor is 2,7. Je vermenigvuldigt dus de brandpuntsafstand van de lens van de 1 inch-camera met 2,7 en je hebt het naar full-frame omgerekende brandpunt.
SAMSUNG – ELEGANTE MINI
Er is was ooit (in 2014) nóg een systeemcamera met een 1 inch-sensor; de Samsung NX mini. Deze elegante en kleine camera – een kleine uitvoering van de NX-systeemcamera’s – was ontworpen voor de modebewuste gebruiker. De mini beschikte over een naar boven klappend aanraak-scherm en een NX-M lensbajonet voor de twee beschikbare objectieven: de 9-27mm F3.5-5.6 en de 9mm F3.5 pancake. Na jarenlange geruchten plus ontkenningen van Samsung is het bedrijf in 2017 definitief gestopt met het maken van camera’s.
SONY – DE WEGBEREIDER
In juni 2012, een jaar na de introductie van de eerste Nikon 1-camera’s, kwam de eerste Sony 1 inch-compact op de markt. Deze camera was de wegbereider van alle 1 inch-compactcamera’s van Sony en andere merken. De Cyber-shot RX100 was een degelijke premium compactcamera op binnenzakformaat, met een 20 megapixelsensor, een seriesnelheid van 10 bps, een 28-100mm F1.8-4.9 en Steady-Shot beeldstabilisatie. Zowel gebruikers als cameratesters waren enthousiast over de beeldkwaliteit en de camera werd een verkoopsucces. Logisch dat er opvolgers kwamen, elk jaar verscheen een nieuw model met de nieuwste technologie. De opeenvolgende modellen kregen bijvoorbeeld een (stacked) BSI-sensor, een lichtsterke 24-70mm F1.8-2.8 lens, een uitklapbare elektronische zoeker, een aanraak- vlogscherm, 4K-video, 40x slow-motion, een hybride AF, een seriesnelheid van 24 bps, een uitklapbaar scherm en een flitsschoen.
Vanaf de RX100 VI was de lens een 24-200mm F2.8-4.5. Op dit moment zijn we bij de Mark VII aangeland, maar Sony produceert verrassend genoeg nog steeds alle RX100-modellen vanaf de eerste uit 2012. Dat kan alleen betekenen dat ze allemaal nog goed verkopen. Bij de introductie van een nieuw model werd de prijs van de oudere camera’s vaak verlaagd. Je kunt op dit moment dus kiezen uit alle modellen; van de eerste RX100 voor € 299,- tot de nieuwste RX100 VII die € 1.299,- kost.
Sony heeft nóg een belangrijke 1 inch-troef in de vorm van de RX10, een zogenaamde bridge-camera. Dat betekent dat de camera op een spiegelreflex lijkt en ook (ongeveer) op die manier wordt bediend. Het eerste model kwam in 2013 op de markt. De degelijk gebouwde RX10 was zo groot als een spiegelreflex, dat kwam door de zoomlens met een bereik van 24-200mm en een lichtsterkte van F2.8 over het hele zoombereik. De camera beschikte verder over een uitklapbaar scherm, een elektronische zoeker, een flitsschoen en een weerbestendige behuizing. Sony heeft ook deze camera regelmatig vernieuwd, zij het minder vaak dan bij de RX100. In de loop der jaren kreeg de camera onder meer een stacked sensor, een 4K-modus met oversampling, super slow-motion, en de lens kreeg (bij model III) een zoombereik van 24mm tot maar liefst 600mm! De RX10 IV is het actuele model, de camera beschikt over een krachtige Bionz X processor (van de A9!), een snelle hybride autofocus met 325 fasedetectie scherpstelpunten en een seriesnelheid van 24 bps. Ook bij de RX10 produceert Sony nog alle modellen uit de serie.
PANASONIC – ULTRAZOOM
Panasonic is misschien wakker geschud na de introductie van de Sony RX10 want een jaar later (in 2014) verscheen de Lumix FZ1000, ook een bridgecamera met een 20 megapixel stacked 1 inch-sensor. Panasonic liep wel vooruit op Sony, want de FZ1000 was al voorzien van 4K en ook de lens had een groter bereik van 25-400mm dan de eerste Sony RX10. In 2019 verscheen de FZ1000 II met een aantal kleine verbeteringen zoals een verbeterde zoeker, een aanraakscherm en de veelzijdige 4K-Photo modus. 2016 bracht de FZ2000 met een 24-480mm objectief als zustermodel van de FZ1000. Panasonic biedt ook drie binnenzakcamera’s met 1 inch-sensor: de LX15, de TZ100 en de TZ200, alle met 20 megapixels. De LX15 heeft een lichtsterke 24-72mm F1.4-2.8 en een opklapbaar vlog/selfiescherm. De TZ-modellen zijn de 1 inch-versies van de populaire Traveller Zooms, platte camera’s met een groot zoombereik van respectievelijk 25-250mm en 24-360mm.
CANON – VLOGCAMERA’S
Canon heeft vier camera’s met een 1 inch-sensor in het programma, de eerste (PowerShot G7 X) verscheen in 2014. De G9 X Mark II biedt een 28-84mm F2-4.9 lens. De G7 X Mark III is een echte vlog-camera met een omhoog klappend scherm, 4K en een lichtsterke 24-100mm F1.8-2.8. De G5 X Mark II heeft als extra een elektronische pop-up zoeker en een zoombereik tot 120mm.
De G3 X tenslotte is een camera met een groot zoombereik van 24-600mm (F2.8-5.6), een weerbestendige body en een selfiescherm. Een ingebouwde zoeker ontbreekt, maar er is wel een externe zoeker leverbaar.
LEICA
Om volledig te zijn mogen we Leica niet onvermeld laten. Er zijn twee 1 inch-camera’s die op Panasonic-modellen gebaseerd zijn. De V-Lux 5 is gebaseerd op de Panasonic FZ1000 II en de C-Lux is een variant van de Panasonic TZ200.
SAMENVATTEND
In relatief korte tijd heeft de 1 inch-sensor zijn waarde bewezen. Minder geschikt voor de systeemcamera, maar een compact camera met dit sensorformaat is het ideale compromis van zowel beeldkwaliteit als formaat en gewicht. Camera’s met een 1 inch-sensor leveren een beeldkwaliteit die zichtbaar beter is dan van een smartphone of een compact met een kleinere sensor.
Door de populariteit verschijnen er steeds meer 1 inch-camera’s hoewel (nog) niet alle merken meedoen. Of je een 1 inch-camera als extra camera of als hoofdcamera wilt gebruiken, je hebt voldoende keuze uit binnenzakcamera’s, vlogcamera’s en modellen met een enorm zoombereik.
Let op: alle genoemde brandpunten en zoombereiken moeten gelezen worden als ‘omgerekend naar full-frame’.
Beperkingen
Je leest in dit artikel alles over de voordelen van camera’s met een 1 inch-sensor, maar er zijn ook enkele beperkingen. Voor de hand liggend is dat de beeldkwaliteit uiteraard niet gelijk is aan die van een APS-C of full-frame camera. Wil je toch (ooit) die superplaat schieten en die dan op kamerbreed afdrukken? Kies dan voor een grotere sensor. Fotografeer je vooral personen en dieren, door de kleinere scherptediepte van een grotere sensor krijg je gemakkelijker een onscherpe achtergrond.