In het eerste artikel over vuil op de camera sensor lieten we zien hoe je vuil op de sensor – stof, olie, vet, vezels, vingerafdrukken of schimmel – zichtbaar maakt en herkent. In het tweede artikel over stof op de sensor lieten we zien hoe je de sensor schoon maakt. Voorkomen is beter dan genezen. En iedere keer als je een sensor schoon maakt, moet je zeer zorgvuldig te werk gaan om de sensor niet te beschadigen. Ook is de kans best groot dat de sensor vuiler wordt, als je die zelf schoon probeert te maken. Dus geven we nu 5 tips om het schoonmaken van de sensor zo lang mogelijk uit te stellen.
Stof op de sensor, zichtbaar gemaakt in Lightroom. In gewone foto’s zie je al dat stof een stuk minder duidelijk, maar het is dodelijk voor de resolutie.
Tip 1: Zet sensor reiniging aan op je camera
Er is geen enkel cameramerk waar de sensor onbeschermd in de camera zit. Voor een sensor zit ter bescherming een glazen filter, in Engelse publicaties heet dat soms “sensor-stack”, waarvan de dikte varieert per merk. Dit glazen filter is vaak elektrostatisch geladen en trekt dus makkelijk stof aan. Meestal is het stof zo klein dat het met het blote oog vrijwel niet zichtbaar is. Gelukkig zijn moderne systeemcamera’s voorzien van schoonmaakmechanismes, waarbij het vuil van de camera sensor wordt geschud. Dit is een eenvoudig middel om zichtbare stof op je sensor gedurende lange tijd te voorkomen. Vrijwel alle camera’s maken de sensor schoon bij –afhankelijk van het merk of de gekozen instellingen – het aan- of uitzetten van je camera. Daarnaast heb je veel camera’s meestal ver weggestopt in een menu een mogelijkheid om een extra reiniging uit te voeren. Deze reiniging verwijdert het stof niet uit de camera; het wordt alleen van de sensor afgeschud. Als je merkt dat je sensor telkens weer snel vuil wordt, dan is het verstandig om het camerahuis aan de binnenkant samen met de sensor een keer door een deskundige te laten reinigen.
Bij spiegelreflex camera’s vind je in het menu twee sensor cleaning mogelijkheden, waarbij de ene optie voorkomt dat je zelf aan de slag moet, terwijl de andere optie juist het startsein is om aan de slag te gaan. Haal ze niet door elkaar:
- automatisxche sensor cleaning uitgevoerd door de camera, waarbij je lens gewoon op de camera blijft zitten
- handmatige sensor cleaning, waarbij je de lens verwijderd en daarna de spiegel opklapt om zelf de sensor te reinigen
Bij spiegelloze systeem camera’s zie je de sensor in de camera zitten als je van lens verwisselt. Je zou denken dat dit type camera’s meer last van stof zou hebben dan spiegelreflex camera’s, waar de sensor als je van lens verwisselt nog verborgen zit achter de spiegel . Het tegendeel is echter waar. Mogelijke verklaringen hiervoor kunnen de afwezighheid van een op en neer klappende spiegel, de grotere dikte van de sensor stack en de effectiviteit van de sensor reiniging. Omdat micro-43 camera’s een sensor stack hebben die een paar mm dikker is dan de sensor stack van spiegelreflex camera’s, is het stof verder van de sensor verwijderd. Hierdoor zie je het stof minder scherp op foto’s gemaakt met micro-43 camera’s dan op foto’s gemaakt met spiegelreflex camera’s. Tenslotte verschilt de effectiviteit van de sensor reiniging die de verschillende cameramerken toepassen. Er zijn weinig testen gepubliceerd over de effectiviteit van sensor reiniging, maar uit Duitse testen (waarbij alle sensoren eerst volledig schoon waren gemaakt, vervolgens stofffig, waarna gekeken werd of en in hoe veel keer de camera weer schoon kreeg) kwam de sensor reiniging van de spiegelloze systeem camera’s van Olympus en Panasonc het beste uit de test.
Sensor cleaning door de camera is geen afdoende oplossing, omdat het stof weliswaar van de sensor, maar niet uit de camera wordt verwijderd. Dit helpt alleen tegen kleine stofdeeltjes. De kans is groot dat er vezels en grote stofdeeltjes zijn die aan de sensor blijven plakken. En voor vingerafdrukken, speeksel (omdat je geprobeerd hebt om een stofje van de sensor af te blazen) of oliedruppels geldt natuurlijk helemaal dat ze niet worden verwijderd door de sensor te trillen.
Tip 2: Een goede fototas beschermt op vele fronten
Hang je camera om je nek tijdens een wandeling door de woestijn en je weet zeker dat er overal stof in komt. Probeer dus om zo veel mogelijk de camera in een fototas te houden (tegennatuurlijke actie voor de meeste fotografen) en maak na afloop van de wandeling de camera vrij van stof met een microfiber doek. Bij een fototas heb je een dilemma: goed afgeschermd en snel teogankelijk zijn met elkaar in conflict. Een met ritsen afsluitbare tas, beschermt je camera-uitrusting perfect tegen stof en regen. Maar ieder voordeel heeft zijn nadeel: je camera uit de tas halen, gaat minder snel. Zorg er in ieder geval dat er een schone micro-fiber doek, een sensor kwastje en/of een blower in je fototas zitten, zodat je de camera en objectieven zo schoon mogelijk kan houden.
Tip 4: Wissel een lens snel en met verstand
Het verwisselen van een lens is een moment dat er makkelijk stof of ander vuil op een sensor kan komen. Probeer een lens zo snel mogelijk te verwisselen in een droge, stofvrije omgeving. Zet je camera uit als je van lens verwisselt. Niet alleen bescherm je de sensor daarmee tegen een overdosis licht, maar de kans op elektrostatische lading op de sensor – waardoor het een stofmagneet wordt – is ook groter als de camera aan staat.
Probeer het wisselen van een lens in een stoffige omgeving te vermijden. Zorg er voor dat de opening van de camerabody omlaag gericht is, zodat er zo min mogelijk stof in de camera dwarrelt. Pas op voor (mot-)regen, want een hele kleine waterdruppel op je sensor zie je zeker en is moeilijker te verwijderen.
Er zijn professionele fotografen die op lokatie meerdere camera’s gebruiken, voorzien van verschillende lenzen. Door minder vaak van lens te wisselen, maak je sneller een foto met het juiste brandpunt en komt er minder stof op je sensor. Amateurfotografen nemen op vakantie nogal eens een vakantiezoom mee: een zoomlens met een uitzonderlijk groot zoombereik, zoals een 18-200mm of 18-300mm zoomlens. In dat laatste geval kan je ook de aanschaf van een compact camera met een groot zoombereik, zoals de Panasonic FZ1000 overwegen: zowel het objectief als de 1 inch sensor op dit type camera’s levert verrassend goede prestaties. Een dergelijke camera is lichter en compacter dan een spiegelreflex camera, de lens zit er muurvast op en je hoeft niet bang te zijn voor stof. Toch blijft het risico van stof op je sensor ook bestaan als je niet van lens wisselt. Met name zoomlenzen die langer / korter worden bij het zoomen, zuigen lucht (inclusief stofdeeltjes) de camera in.
Tip 5: Voorkomen is beter dan genezen: Lensswab by ChipClean
Een voor vrijwel alle fotografen onverwachte bron voor stofdeeltjes, die bovendien ook nog eens de voornaamste bronnen van fijnstof op de sensor blijkt te zijn, is de lensdop. Deze diagnose is gesteld door Chipclean, op basis van het reinigen van tienduizenden camera’s en lenzen. Een lensdop is gemaakt van een zachter materiaal dan de lensbajonet, die meestal van metaal is. Dat houdt in dat je elke keer als je een lensdop op je objectief schroeft, er kleine stofdeeltjes ontstaan. Miniscuul kleine stofdeeltjes die later in je camera terecht kunnen komen als je het objectief weer op je camera schroeft. Deze bron van vervuiling van de sensor is groter dan je denkt en is eenvoudig te voorkomen door de bajonet van je camera en van je objectief af en toe te reinigen. Je zal versteld staan hoe veel vuil je verwijdert. Ik kwam Ton Niessing van Chipclean tegen op de Photofair, waar hij een grote pot met Lensswabs liet zien, waarmee de vattingen van de camera’s en lenzen van de beursbezoekers waren schoongemaakt. Dat zag er echt heel smerig uit!
Lensswab is een reinigingskit waarmee je op een verantwoorde en eenvoudige wijze preventief je camera en lenzen van stof ontdoet. Je maakt de speciale niet-pluizende stof op het uiteinde van de swab vochtig met een speciale vloeistof. Je zal verbaasd zijn hoe veel stof je verwijdert als je dit voor de eerste keer doet. Je komt bij het reinigen van camerabajonet en lensbajonet niet in de buurt van de sensor, dus iedereen kan dit klusje eenvoudig zelf uitvoeren.
