|
Zoek je LED licht met een betrouwbare, natuurlijke kleurweergave, dan is dat een lastiger opgave dan je denkt. Een manier – en zeker niet de beste – om de kleurnauwkeurigheid van LED licht te beschrijven, is de CRI (color rendering index). Gloeilampen, bijvoorbeeld, waar geen enkele fotograaf twijfelt aan de forse rode kleurzweem, hebben een CRI van vrijwel 100. Dat is de beste score die je kan halen. Voor het bepalen van de CRI worden acht standaardkleuren met matige verzadiging gebruikt. Deze kleuren komen overeen met de meest gebruikte verfsoorten voor kantoren, winkels, treinstations en fabriekshallen. Het zijn niet bepaald de kleuren waar een natuurfotograaf, bruidsfotograaf of portretfotograaf als eerste aan denkt om de kleurnauwkeurigheid te controleren.
Als de kleurafwijking voor alle kleuren even groot is, dan kan je de kleuren eenvoudig corrigeren, door de juiste witbalans te kiezen. Helaas is dat vaak niet het geval. Het komt vaak voor dat sommige kleuren een veel grotere afwijking vertonen dan de rest. In dat geval is het niet voldoende om de witbalans aan te passen. Een bewerkelijker methode is om de kleurafwijkingen met behulp van een testkaart en een spectrometer te meten en om daarna Lookup Table (LUT) te maken, waarmee je de kleurafwijkingen achteraf corrigeert. Waarom zou je? Je kan beter meteen LED lampen kopen met een natuurlijke kleurweergave. |
Voordelen LED licht |
|
LED panelen hebben vele voordelen ten opzichte van andere kunstmatige lichtbronnen, zoals bijvoorbeeld flitsers of studiolampen.
|
 |
| De LEDGO CRC-600 is een van de goedkopere LED lampen voor in de studio, die is voorzien van twee typen LEDS (daglicht/5500K en studiolamp/3000K). Met een score van 96 (bij daglicht) en 93 (kunstlicht) in het overzicht van The Guild of CameraMen overzicht voldoet deze LeDGO wat natuurlijke kleuren betreft in beide gevallen aan de eisen van de meest kritische fotograaf of videograaf. |
Zonlicht vs LED licht |
De zon straalt vele soorten licht uit, waarvan wij een gedeelte kunnen zien. Als we de kleuren van het zonlicht analyseren, komt niet iedere kleur in dezelfde verhouding voor. Bovendien verandert de kleur van zonlicht, afhankelijk van het tijdstip en eventuele bewolking. Die kleurveranderingen kan je beschrijven met de kleurtemperatuur. Hierboven zie je de lichtverdeling – het spectrum- van zonlicht met een kleurtemperatuur van 5400K (die wordt het meest gebruikt). Het spectrum bevat relatief weinig donkerblauw en donkerrood en relatief veel cyaan en groen. Er naast zie je het spectrum van een willekeurige LED lamp: de rechterkant van het spectrum komt aardig overeen, maar het licht bevat duidelijk meer donkerblauw en minder cyaan. Bij de productie van LED’s worden de kleurstoffen door sommige fabrikanten gemengd om tot een zo natuurgetrouw mogelijk wit licht te komen. Natuurgetrouw betekent voor hen dat het spectrum van het LED licht zo goed mogelijk overeen komt met het spectrum van zonlicht. Andere fabrikanten proberen een zo hoog mogelijke CRI te behalen, in plaats van een zo natuurgetrouwe weergave. Veel fotografen laten zich bij aanschaf immers leiden naast prijs en merk door de hoogte van de CRI index. Is er geen beter alternatief voor de CRI index? Dat is er.
De fameuze Colochecker
CameraStuffReview gebruikt – naast de ogen van de redactie – Imatest om de nauwkeurigheid van LED panelen en camera’s te meten aan de hand van deze overbekende kleurenkaart. Vrijwel alle internationale websites en tijdschriften gebruiken een dergelijke methode. In deze kaart zitten 6 sterk verzadigde kleuren (blauw, groen, rood, geel, magenta , cyaan) en 6 grijstinten (waarmee je meteen een kleurzweem ziet) en 12 kleuren die gebaseerd op veel in de natuur voorkomende kleuren zoals bladgroen, hemelblauw, huidskleur van een donker en een lichte huidtint. Als je goed scoort bij deze meting, is de kans al groter dat de kleurweergave goed is dan met de CRI index. Nog beter is het om het hele spectrum van een lichtbron te meten, maar daarvoor heb je gespecialiseerde apparatuur nodig. En er is geen methode om het spectrum van een lamp te correleren aan de kleurnauwkeurigheid die wij op basis van onze ogen waarnemen.
Het heeft wat tijd gekost (maar dan heb je ook wat)
{vimeo}120803527{/vimeo}
Alan Robberts, een voormalige medewerker van de BBC die altijd heeft gewerkt aan de zoektocht naar betrouwbare opname lampen voor de BBC, heeft een methode (Television Lighting Consistency Index) bedacht om de kleurnauwkeurigheid van lichtbronnen vast te stellen. Hij heeft tientallen LED panelen gemeten bij verschillende kleurtemperaturen en ze ingedeeld in klassen. In plaats van een beperkt aantal kleuren te meten, heeft hij het hele spectrum van elk LED paneel gemeten en dat vervolgens vergeleken met daglicht. Hij kwam er achter dat er geen enkele correlatie was tussen prijs en kwaliteit. En kijkend naar een spectrum valt niet te voorspellen welke lamp door een mens als natuurgetrouw wordt beoordeeld. Uiteindelijk bedacht hij een systeem waarbij een score van boven de 90 betekent dat een dergelijke LED lamp voldoet aan de eisen van de strengste kleurspecialist. Bij een score tussen de 80 en de 90 voldoet de LED lamp nog heel goed, maar zal een ervaren kleurspecialist besluiten om enkele individuele kleuren – je hebt het dan niet meer over het aanpassen van de witbalans, waarbij alle kleuren verschuiven, aan te passen. Bij een score onder de 80 zal je veel tijd kwijt zijn aan kleurcorrecties, als een natuurgetrouwe kleurweergave belangrijk vindt. Het systeem is ook bruikbaar om de kleurnauwkeurigheid van lampen bij een andere kleurtemperatuur te bepalen.
Op de Guild for Camera men website staat een volledige lijst van lichtbronnen die Alan Robberts heeft gemeten. Hij kwam al snel tot de conclusie dat er geen enkele correlatie bestaat tussen prijs, vermogen, kleurtemperatuur, kleurzweem of type lamp en de uiteindelijke natuurgetrouwheid van een lichtbron. Zijn tabel bevatte hele dure merken, met ‘professionele’ lampen van hoog vermogen die het veel slechter doen dan goedkoop, kleine LED paneeltjes om in de flitsschoen van een camera te plaatsen. Een bekend merk als Manfrotto komt uit zijn metingen veel slechter uit de bus als LedGo – een aantrekkelijk geprijsd merk uit China – waarbij het geteste exemplaar zowel bij daglicht als kunstlicht een score boven de 90 haalde.
Te lang, niet gelezen? Koop LED licht niet alleen op basis van CRI score of prijs . Je kan bedrogen uitkomen. De duurste is zeker niet altijd de beste.
Wil je meer lezen over diverse vormen van kunstlicht, kijk dan eens naar de BBC Low Energy Lighting Guidelines is een pdf document uit 2011 en geschreven voor “lighting directors”, studio managers en TV productie teams. Ook voor fotografen staat het vol nuttige informatie.
