Full Review: Leica M11 – moderne meetzoeker

De M11 lijkt nauwelijks verandert ten opzichte van de M10, maar schijn bedriegt.

Introductie Leica M11

De Leica M11 is onmiskenbaar een echte Leica meetzoeker. Uiterlijk is hij nauwelijks te onderscheiden van zijn voorganger, de M10. Toch is de M11 wel degelijk weer een flinke stap voorwaarts in de ontwikkeling van het M-systeem. Om te beginnen heeft de camera een nieuwe sensor en een nieuwe processor. De nieuwe BSI-CMOS-sensor heeft een hogere resolutie. De M10 beschikt over 42 megapixel, de M11 over 60 megapixel. Voor fotografen die dit niet altijd nodig hebben, biedt Leica de mogelijkheid om opnames te maken op 36 megapixel of 18 megapixel, zonder crop. Deze lagere resoluties kunnen onafhankelijk van elkaar voor de DNG-rawbestanden en de jpeg’s worden ingesteld. Wat deze optie bijzonder maakt, is dat de camera wel eerst alle pixels gebruikt voor de opname. Door de bestanden daarna om te rekenen naar een lagere resolutie krijg je minder ruis. Een crop instellen kan overigens ook en wel in twee standen. Hierdoor krijg je 39 en 18 megapixel output. De camera legt dan nog steeds wel een volledig 60 megapixel rawbestand vast.

Een andere vernieuwing die niet-Leica gebruikers nauwelijks zal opvallen, is de nieuwe constructie van de bodemplaat. Die hoeft je er niet langer meer af te schroeven om de geheugenkaart of accu te vervangen. Leica breekt hiermee met een kleine eeuw traditie. De accu is van een nieuw type en is onderdeel van de bodemplaat, net als op de Leica Q camera’s. Verder heeft de M11 een USB-C aansluiting gekregen. Hiermee kan de camera geladen worden en kunnen bestanden worden weggeschreven naar een computer of een smartphone of tablet met iOS. De lichtmeter op de sensor is nu een multisegmentmeter. Die maakt gebruik van data van de sensor en de sluiter moet daarvoor open staan, ook als je de meetzoeker gebruikt voor de scherpstelling. Het is dan wel handig om de camera niet steeds na iedere opname uit te zetten, omdat de opstarttijd van de Leica M11 net als van de M10 vrij lang is. Gelukkig gaat de accu, mede door het ontbreken van een elektronische zoeker, lang mee.

Bouw en bediening

De Leica M11 is verkrijgbaar in 2 uitvoeringen: zilver en zwart. De keuze voor de ene of de andere kleur maak je in dit geval niet alleen vanwege het uiterlijk. De zilveren versie heeft namelijk een klassieke, bronzen behuizing, de behuizing van de zwarte is gemaakt van alumium. Afgezien van de kleur zie je er verder niets van, maar je kan het wel degelijk voelen. De zwarte is namelijk 110 gram lichter. Dat scheelt zo’n 20%. De keuze voor brons voor de zilveren versie heeft te maken met het proces dat nodig is om de camera die kleur te geven. Dat werkt namelijk niet met aluminium. Voor de degelijkheid maakt het niet uit. Gevoelsmatig voelt de zilveren versie door het extra gewicht wel robuuster, waar de zwarte versie weer prettiger is als je graag wat lichter onderweg wilt zijn. Wat eveneens op het eerste gezicht niet opvalt, maar wat wel een grote stap voor Leica is, is de andere constructie van de onderzijde.

Bij klassieke film-Leica’s moest je altijd de hele bodemplaat losschroeven om de filmcassette te verwisselen. Zelfs op de Leica M10 is dat het geval als je de accu wilt vervangen. Op de Leica M11 hoeft de onderplaat er niet meer af. De accu is zelf een onderdeel van de bodem. Naast de accu zit een schuifje om de accu te ontgrendelen. Helaas zit deze vrij dicht bij de statiefaansluiting. Gebruik je een snelkoppelplaat, dan zal deze de ontgrendeling van de accu afdekken. Niet alleen kan je de accu dan niet vervangen, maar ook de geheugenkaart. De SD-sleuf, die geschikt is voor UHS-II kaarten, zit namelijk in dezelfde ruimte als de accu. Gelukkig heeft de M11 nog wel een royaal ingebouwd geheugen van 64 Gb. Verder heeft de M11 ook meer mogelijkheden om de camera aan te passen aan je eigen wensen. De camera heeft twee custom-knoppen en het instelwiel op de achterkant kan nu ook ingedrukt worden. Hierdoor kan dat wiel een dubbele functie krijgen. Zowel het wiel als de beide customknoppen zijn programmeerbaar. Dat gaat ook heel gemakkelijk. Houdt de knoppen even ingedrukt en er verschijnt dan vanzelf een menu met keuzemogelijkheden op het scherm. Links op de hoek zit de knop voor de instelling van de gevoeligheid. Die heeft wel een 64 ISO stand, maar slaat 100 ISO over om dan direct naar 200 te gaan. Er zit ook een A-stand op, voor het instellen van de automatische aanpassing van de gevoeligheid. De knop moet omhoog getrokken worden om de instelling aan te kunnen passen en daarna weer worden ingedrukt voor gebruik en om hem te vergrendelen. Dat gaat vrij lastig, zeker met de camera aan je oog. Snel even de gevoeligheid veranderen is dus niet iets dat je gemakkelijk doet. Een bijna ontroerend retrodetail is het schroefdraad in de ontspanknop voor het bevestigen van een inmiddels bijna ouderwetse draadontspanner. Het is fijn om dit soort, prima werkende mechanische oplossingen toch nog steeds te zien.

Zoeker en scherm

De meetzoeker van de M11 is onveranderd ten opzichte van de M10. Het scherm is wel verbeterd en heeft nu 2,36 miljoen beeldpunten, tegenover net iets meer dan 1 miljoen op de M10. Hierdoor zijn beelden duidelijk scherper en beter te beoordelen. Het scherm is aanraakgevoelig en heeft een verbeterd menu gekregen dan lijkt op de van de Leica Q-serie. De hogere gevoeligheid zorgt ervoor dat focuspeaking beter bruikbaar is. Het beeld op het scherm kan ook automatisch inzoomen zodra je scherpstelt met een van de nieuwere objectieven of bij het gebruik van een van de functieknoppen. Hierdoor is heel nauwkeurig werken met de M11 zeker mogelijk. Tegelijk is met de M11 ook een nieuwe Visoflex zoeker uitgebracht, die 3,96 miljoen beeldpunten heeft. Deze elektronische zoeker kan op de flitsschoen van de M11 worden geschoven en dan verandert de M11 in een echte spiegelloze systeemcamera. De Visoflex 2 kan ook gebruikt worden met de M10. De Leica M11 heeft geen ingebouwde beeldstabilisatie, maar kan wel een elektronisch gestabiliseerd beeld op het scherm laten zien. Je krijgt dan een beetje ingezoomd beeld. Die elektronische stabilisatie kan helpen om het beeld beter te beoordelen, maar werkt niet voor de opname zelf.

Beeldkwaliteit

De 60 megapixel sensor is van het dual-gain type. Bij 200 ISO wordt signaal van de sensor extra versterkt, waardoor het dynamisch bereik een boost krijgt. De sensor heeft ook een nieuw kleurenfilter dat voor betere kleurweergave moet zorgen dan de M10. Wat verder bijdraagt aan een hogere beeldkwaliteit is de laagste ISO-waarde van 64. Hierdoor kan de camera 2/3e stop meer licht opnemen dan camera’s die een laagste waarde van 100 ISO hebben. Dat zorgt voor een beter dynamisch bereik. In de praktijk zien de opnames er prachtig uit, met veel detail en de mogelijkheid om ook diepe schaduwen goed terug te halen. Witbalans en lichtmeting zijn ook prima. Uiteraard helpt de hoge de kwaliteit van de Leica objectieven om het maximale uit de sensor te halen. De afwezigheid van beeldstabilisatie is bij langere sluitertijden soms wel een gemis, omdat je met deze resolutie ieder beetje onscherpte ziet. Gebruik je een van de iets zwaardere, lichtsterke objectieven op de zilveren versie van de camera, dan zorgt het extra gewicht in combinatie met de lichte sluiteractie ervoor dat trillingen toch redelijk gedempt worden. In de praktijk valt het dus wel mee.

Wat daarbij meehelpt, is dat de meetzoeker natuurlijk ook niet gestabiliseerd is en dat je hierdoor beweging van je handen goed kan zien. Dat zorgt er vanzelf voor dat je meer op je opnametechniek gaat letten: camera ondersteunen met beide handen, ellebogen in de zij, zoeker goed tegen het hoofd, stabiele houding en aandacht voor de ademhaling. Bij langere sluitertijden kan je er natuurlijk ook voor kiezen om op een iets lagere resolutie te werken. Ruis wordt dan minder en onscherpte door beweging van de camera is dan ook iets minder te zien. Een andere optie is om de elektronische sluiter te gebruiken. Die schakelt trilling van de sluiter uit en heeft als extra voordeel dat je sluitertijden tot 1/16.000e van een seconde kan gebruiken. Een nadeel van de elektronische sluiter is wel dat je last kan krijgen van ‘rolling shutter’ als je de camera met wat langzamere sluitertijden met je onderwerp meebeweegt. De uitleessnelheid van de camera bij het gebruik van de elektronische sluiter is namelijk niet heel hoog.

Connectiviteit en intern geheugen

De Leica M11 is de eerste M-camera met een ingebouwde USB-C aansluiting. De camera kan hierdoor vanuit een powerbank (snel) geladen worden. Dat kan een oplossing zijn voor fotografen die veel op statief werken en de camera niet helemaal los willen schroeven om bij de accu te komen. De M11 wordt zelfs geleverd met een USB-C naar Lightning kabel om bestanden direct weg te schrijven naar een Apple apparaat met iOS.

Er zijn eerder camera’s uitgekomen met ingebouwd geheugen, maar de 64 Gb die de Leica M11 standaard aan boord heeft, is best bijzonder. Hierdoor kan je heel wat opnames maken zonder gebruik te hoeven maken van een geheugenkaart. Ook krijg je hierdoor de mogelijkheid om de SD-kaart als backup te gebruiken van het interne geheugen. Dit ondervangt het ontbreken van een tweede kaartsleuf. Een andere optie is om bijvoorbeeld DNG-bestaden intern weg te schrijven en jpeg’s naar de kaart, of andersom. We zouden dit graag bij meer camera’s willen zien.

Ten opzichte van de concurrentie

De M11 is een camera die eigenlijk alleen concurrentie heeft vanuit eigen huis. Er is namelijk geen ander merk meer dat een moderne meetzoekercamera maakt waarmee je met compacte en tegelijk extreem goede objectieven kan fotograferen op een sensor met de hoogste resolutie die op dit moment in full frame beschikbaar is. Er is ook geen merk dat een full frame camera maakt in de prijsklasse van de M11. Voor de bijzondere mogelijkheden van de M11, of die fameuze rode stip, moet je wel wat over hebben. Vergelijken we de M11 met de M10, dan is de M11 in zoveel opzichten beter dan de M10 en in geen enkel opzicht minder, dat we liever voor de M11 zouden kiezen dan voor de M10, tenzij geld een rol speelt. Er zijn genoeg redenen om te kiezen voor een M11: het is een meetzoeker, het heeft dat bijna ouderwetse, analoge gevoel en het is een ‘Leica’. Maar van de belangrijkste redenen om voor een Leica te kiezen is misschien niet de camera, maar de objectieven. Die zijn namelijk niet alleen uitstekend, zoals je wellicht verwacht van Leica, maar ook heel compact. Een objectief als de Leica Summilux-M  24mm F1.4 Asph waarmee we de camera onder andere hebben getest, is voor Leica begrippen weliswaar fors, met een lengte van 59mm en een diameter van 61mm. Zet je daar vergelijkbare objectieven van andere fabrikanten tegenover, dan is zelfs dit objectief behoorlijk klein. Mag het een stopje minder lichtsterk, dan worden de objectieven nog veel kleiner.

Conclusie test Leica M11