
WIE HET BREED HEEFT…
Je bent op zoek naar een nieuwe monitor om je foto’s of video’s te bewerken en je gaat eens kijken in een winkel of op internet. Daar vind je tientallen, zo niet honderden verschillende modellen in alle maten en prijzen. Hoe selecteer je nu de beste monitor voor beeldbewerking?
In principe kun je elke monitor gebruiken voor beeldbewerking, maar sommige zijn beter geschikt voor toepassingen waar kleur belangrijk is. Je wil niet dat het rood van de rozen die je fotografeert, er op je scherm oranje uitziet, of dat het zwart niet echt zwart is maar donkergrijs. De reactiesnelheid van een monitor – de snelheid waarmee hij het schermbeeld kan verversen – is voor foto en video dan weer minder belangrijker, terwijl dat de eigenschap is waar een gamer meteen naar kijkt. In dit artikel gaan we dieper in op een aantal belangrijke eigenschappen die bepalen of de monitor geschikt is.
Schermformaat
Het schermformaat of de schermdiagonaal (uitgedrukt in inch) is een van de belangrijkste eigenschappen. Over het algemeen geldt: hoe groter hoe beter, maar daar is een grens aan. Voor foto en video zijn schermen van 24, 27, 29 en 32 inch een goede keuze. Op een kleiner scherm wordt het moeilijk om tegelijk een foto of video en de menu’s van je beeldbewerkingssoftware te bekijken.
Een nog groter zogeheten ultrawide scherm van 34 of 38 inch is voor video-editing handig, want dan kan je video in breedbeeldformaat bekijken met daarnaast nog de menu’s van je programma.

Resolutie
De resolutie is het aantal pixels waaruit het scherm is opgebouwd. Voor schermen van hetzelfde formaat geldt: hoe hoger de resolutie, hoe scherper het beeld. Tot voor kort was Full HD (1920 x 1080 pixels, beeldverhouding 16:9) de standaard voor monitoren. Op grote schermen geeft Full HD echter een korrelig, onscherp beeld. Daar kies je beter voor een hogere resolutie.
QHD, ook wel Quad HD of 2K , heeft een resolutie van 2.560 x 1.440 pixels, of bijna dubbel zoveel als Full HD. Op een scherm van hetzelfde formaat krijg je dus een beeld dat dubbel zo scherp is.
Heel wat schermen hebben vandaag 4K of UHD-resolutie, wat overeenkomt met 3.840 x 2.160 pixels of vier keer zoveel als Full HD. Als je filmt in 4K, kun je op een 4K-scherm de video op ware resolutie bekijken. Er is dan wel geen plaats voor menu’s. Daarom zijn er monitoren met 5K-resolutie (5.120 x 2.880 pixels), waarbij je rond een 4K-video die afspeelt op 3.840 x 2.160 pixels nog ruimte hebt voor je softwaremenu’s.
Omdat videoresoluties steeds hoger worden, zijn er ook al schermen met 6K (6.016 x 3.384 pixels) en 8K (7.680 x 4.320 pixels) resolutie. Die zijn echter nog fors duurder dan 4K of 5K.
Welke 4K?
De ‘4K’ in de naam van 4K-scherm verwijst naar de horizontale resoluties van ongeveer 4.000 pixels. De meeste 4K-schermen hebben een resolutie van 3.840 x 2.160 pixels (4K UHD), wat precies vier keer zoveel pixels is als Full HD-schermen (1.920 x 1.080 pixels). Deze resolutie is wat in de televisiewereld onder 4K verstaan wordt.
Maar er bestaan ook monitoren met 4.096 x 2.160 pixels. In de horizontale dimensie heb je dus iets meer pixels dan bij UDH. Dat heet dan DCI 4K, zoals vastgelegd door DCI (Digital Cinema Initiatives). Deze resolutie wordt vooral gebruikt door de filmindustrie en wordt ook wel Cinema 4K genoemd.
Kleurdiepte monitoren
Wat echt zorgt voor prijs- en kwaliteitsverschillen zijn de in de monitoren ingebouwde LUT-tabellen. Een LUT (Look Up Table) is een ingebouwde tabel waarmee het beeldscherm de vanaf de computer ontvangen kleurinformatie omzet naar de op het scherm weergegeven kleuren.
De goedkopere schermen hebben een 8 bits LUT, waarmee elke pixel een grijswaardenverloop in 256 tinten kan weergeven. Een kleurenfoto kan dan maximaal 16,7 miljoen verschillende kleuren bevatten (256 x 256 x 256 tinten voor de drie kleurkanalen van RGB). Duurdere modellen hebben een kleurdiepte van 10 bits of 1024 tinten (goed voor 1 miljard verschillende kleuren). De nog duurdere monitoren gebruiken LUT’s met 12, 14 of zelfs 16 bits. Deze hoge bitwaarden worden echter alleen gebruikt voor interne berekening, en dan verlaagd naar 10 bits voor de uiteindelijke kleurweergave op het beeldscherm. Door de hogere interne bitwaarden worden rekenfouten vermeden.
Overigens zullen de allergoedkoopste schermen slechts een 6 bits LUT hebben (64 tinten of 262.144 kleuren) en worden de overige waarden van de geclaimde 16,7 miljoen kleuren er via Advanced Frame Rate Control (A-FRC) softwarematig bijberekend (dithering). Dat zorgt voor een minder nauwkeurige kleurweergave. Dit is in de specificaties niet altijd duidelijk terug te vinden.

Kleurruimte
De term kleurruimte verwijst naar het kleurbereik een apparaat kan weergeven. Hoe groter de kleurruimte die een monitor kan weergeven, hoe beter voor fotografische toepassingen. Goedkope monitoren kunnen meestal de volledige sRGB kleurruimte weergeven. Dat volstaat voor foto’s in jpeg-formaat en voor kantoor- en webtoepassingen. Voor fotografen is een monitor die (bijna) de volledige Adobe RGB kleurruimte kan weergeven een betere keuze. De Adobe RGB kleurruimte is groter dan sRGB. Een monitor die (een groot deel van) Adobe RGB kan weergeven, toont kleuren die je op een sRGB-monitor letterlijk niet kunt zien.
Steeds vaker wordt ook de DCI-P3 of P3-kleurruimte vermeld. Deze komt uit de filmindustrie en is vergelijkbaar met Adobe RGB (buiten wat kleine verschillen in het groene en rode bereik).
Je weet wellicht dat Adobe Lightroom intern met de kleurruimte ProPhotoRGB werkt. Die is nog groter dan Adobe RGB, en omvat ook kleuren die niet op een beeldscherm (of papier) weergegeven kunnen worden. ProPhotoRGB dient alleen om interne bewerkingen op raw-bestanden toe te passen. Bij het exporteren van bestanden wordt ProPhotoRGB omgezet naar Adobe RGB of sRGB.
Paneeltype
Het paneeltype heeft een grote invloed op de kwaliteit van het scherm. De oudste technologie heet TN , wat staat voor Twisted Nematic. TN staat garant voor een snelle reactietijd en is daardoor vooral voor gamers erg interessant. Maar kleuren ogen fletser, en de kleur verandert wanneer je niet recht voor het scherm zit. Te mijden dus.
Iets beter zijn VA-schermen, wat staat voor Vertical Alignment. VA-schermen bieden een bredere kijkhoek en betere kleurweergave dan TN
De beste beeldschermtechnologie voor beeldbewerking is vandaag nog steeds IPS, wat staat voor In-Plane Switching. IPS biedt een superieure kleurenweergave, ongeacht de kijkhoek. Er zijn heel wat varianten van IPS-schermen op de markt verkrijgbaar: AH-IPS, E-IPS, H-IPS en P-IPS, terwijl ook PLS- (Plane to Line Switching) en AHVA- (Advanced Hyper-Viewing Angle) schermen tot deze categorie behoren.
Een nieuwe technologie komt uit de televisiewereld en heet OLED (organic light-emitting diode). Bij IPS, TN en VA panelen wordt het licht van een witte achtergrondverlichting (eigenlijk een lichtbak die even groot is als het scherm) door gekleurde kristallen gestuurd (per pixel een rood, blauw en groen kristal). Bij een OLED-paneel geven de pixels zelf licht. Kleuren ogen daardoor veel levendiger. En doordat er geen achtergrondverlichting kan doorstralen, is zwart op een OLED-scherm ook echt zwart. Het nadeel is dat OLED-schermen nog erg duur zijn. Bovendien branden statische beelden bij een OLED-scherm in als ze zeer lang getoond worden – denk aan de menubalk, de Windows taakbalk of het Dock van Mac OS. Je kan de kans op inbranden verkleinen door in schermvullende weergave te werken en donkere menu’s te gebruiken.
Wil je een duidelijk overzicht van alle verschillen tussen deze technieken, kijk dan eens op http://www.tftcentral.co.uk/articles/panel_technologies.htm.
Uniformiteit
Waar je goed op moet letten bij de aanschaf van een beeldscherm is of het scherm wel een egaal beeld oplevert, of er dus delen zijn die mogelijk wat donkerder of lichter tonen dan andere. Een ideaal scherm zal een egaal wit vlak moeten kunnen tonen, zodat er ook geen kleurverschillen optreden tussen de verschillende delen van het beeldscherm.
Vooral bij extra brede schermen kan dit een probleem zijn. Hoe duurder het scherm, hoe homogener het beeld zal zijn. Bij goedkope schermen zal de tonaliteit soms variëren met de achtergrondverlichting, terwijl eventuele verschillen bij duurdere monitoren worden gecompenseerd, zodat alle kleuren op elk deel van het scherm identiek worden weergegeven.

Ergonomie monitoren
Hoewel de kleuren van IPS-schermen niet zo sterk variëren bij een wijzigende kijkhoek, is een optimaal zicht op het scherm toch van het grootste belang. Zorg ervoor dat je recht voor het beeldscherm zit op een stoel die aangepast is aan de hoogte van het werkblad van je bureau. Een goed beeldscherm is in de hoogte verstelbaar en zo kantelbaar dat je de beste kijkhoek altijd kunt instellen, ongeacht hoe je op je stoel zit.
Goedkope monitoren zullen door hun wat lichte en plasticachtige constructie in het algemeen wat lastiger in te stellen zijn dan duurdere, waarvan de ophangconstructie vaak ‘heavy duty’ is en moeiteloos jaren van intensief gebruik doorstaat. Voor wie vaak foto’s in portretformaat bewerkt, kan het handig zijn als het scherm in portretmodus kan roteren.
Aansluitingen
De beste manier om een monitor op een computer aan te sluiten, hangt af van de beschikbare aansluitingen op zowel de computer als de monitor. Daarbij moet je een onderscheid maken tussen de fysieke aansluiting (de connector) en het gebruikte protocol (de taal die de computer en de monitor met elkaar spreken).
Haast alle monitoren hebben vandaag een HDMI-connector. Die komt uit de televisiewereld. Als je computer een HDMI-uitgang heeft, kan je die gebruiken om je monitor aan te sluiten met een HDMI-kabel. Je kan de HDMI-input op je monitor ook gebruiken om een digitale camera met HDMI-output aan te sluiten. Dan zie je op je scherm het live-beeld van de camera. Voor productfotografie in de studio kan dat handig zijn.
Het modernste protocol om een monitor aan te sluiten is DisplayPort. De standaard connector van DisplayPort lijkt op een HDMI-connector, maar heeft slechts één schuine hoek. Zo kun je beide onderscheiden.
Het DisplayPort-protocol kan ook via andere aansluitingen verzonden worden. Zo kan het via een usb-c aansluiting of via Thunderbolt-aansluiting van een computer naar een monitor gestuurd worden. Voorwaarde daarbij is dat zowel de computer als de monitor dit ondersteunen. Soms zie je naast een usb-c poort een ‘D’ staan als teken dat je DisplayPort kunt gebruiken. Maar niet elke fabrikant doet dit. Ook de usb-c kabel die je gebruikt moet geschikt zijn om een videosignaal door te sturen.

Vermijd reflecties
De ruimte waarin je werkt en vooral de verlichting van die ruimte zijn ook voor een deel bepalend voor de kleurweergave van het beeldscherm. Heb je de mogelijkheid om in een eigen ruimte te werken – in plaats van in een hoekje van je woonkamer – zorg dan voor gedempte verlichting in een neutrale kleur en plaats je scherm zo mogelijk voor een wand die je eveneens neutraal grijs kunt schilderen. Hierdoor komen je ogen tot rust en zul je minder snel afgeleid worden.
De duurdere monitoren, die specifiek bedoeld zijn om te worden gebruikt voor beeldbewerking, worden vaak geleverd met een losse kap die op het scherm gemonteerd kan worden. Vooral in omgevingen waarin je last kunt hebben van omgevingslicht, zal zo’n kap zijn gewicht in goud waard zijn. Wordt de kap niet standaard meegeleverd, dan is hij wel vaak als accessoire te koop.
Sommige mensen geven de voorkeur aan een mat beeldscherm boven een glanzend scherm, waarin een fel verlichte omgeving zou kunnen reflecteren. Apple’s iMacs en MacBook Pro’s hebben zo’n glanzend beeldscherm en de praktijk leert dat je nauwelijks hinder ondervindt van ongewenste reflecties.
Kalibratie monitoren
Voor een accurate kleurweergave is het belangrijk dat een scherm ‘gekalibreerd’ is. Dat wil zeggen dat wordt opgemeten hoe het scherm kleuren weergeeft, en dat de weergave eventueel wordt bijgestuurd om het gewenste resultaat te behalen. Vanaf de fabriek worden de meeste schermen gekalibreerd afgeleverd; de eventuele aanpassingen zijn dan in de firmware van het scherm opgeslagen.
Om zeker te zijn dat de kleurweergave accuraat is en blijft, kan je een scherm zelf kalibreren. Daarvoor heb je een apart apparaatje nodig, een colorimeter. In duurdere monitoren is zo’n colorimeter ingebouwd; je kan dan instellen dat de monitor om de paar weken een kalibratie uitvoert.
Selectie
Op basis van al deze overwegingen zijn we op zoek gegaan naar modellen die geschikt zijn voor beeldbewerking. We maken daarbij niet echt onderscheid tussen monitoren voor (semi-) professionele beeldbewerkers en beeldschermen voor amateurs, maar we hebben er wel op gelet om niet alleen de duurste modellen op te nemen. Hoewel ons uitgangspunt een beeldscherm was met een schermdiameter van 27 inch, hebben we ook enkele grotere modellen in het overzicht opgenomen.
Ben je in de markt voor een nieuw beeldscherm, dan kunnen we aanraden om de aankoop te doen in een winkel waar je ook daadwerkelijk voor het scherm kan gaan zitten. Niet per se om de kleuren te beoordelen, maar vooral de ergonomie: kan het scherm wel op de juiste hoogte geplaatst worden, is de kijkhoek goed, et cetera. Een bijzonderheid is dat de meeste van de geselecteerde schermen ook gekanteld kunnen worden om in de portretmodus (staand) te worden gebruikt. De technische specificaties zijn de door de fabrikant opgegeven waarden.

AOC AG274QXM
Diagonaal: 27 inch
Resolutie: 2560 x 1440 pixels
Beeldverhouding: 16:9
Pixeldichtheid: 109 ppi
Helderheid: 600 cd/m2
Contrastratio: 1000 : 1
Kleurruimte: 155% sRGB, 125% Adobe RGB, 116% DCI-P3
Kalibratie door gebruiker: ja, extern
Prijs: € 689,-
Importeur: eu.aoc.com/nl

Apple Studio Display
Diagonaal: 27 inch
Resolutie: 5120 x 2280 pixels
Beeldverhouding: 16:9
Pixeldichtheid: 218 ppi
Helderheid: 600 cd/m2
Contrastratio: 1000 : 1
Kleurruimte: DCI-P3
Kalibratie door gebruiker: ja, extern
Prijs: € 2239,-
Importeur: apple.nl

BenQ EW2780U
Diagonaal: 27 inch
Resolutie: 3840 x 2160 pixels
Beeldverhouding: 16:9
Pixeldichtheid: 163 ppi
Helderheid: 320 cd/m2
Contrastratio: 1300 : 1
Kleurruimte: 99% sRGB
Kalibratie door gebruiker: ja, extern
Prijs: € 489,-
Importeur: benq.nl

Dell UltraSharp 32 8K
Diagonaal: 32 inch
Resolutie: 7860 x 4320 pixels
Beeldverhouding: 16:9
Pixeldichtheid: 280 ppi
Helderheid: 400 cd/m2
Contrastratio: 1300 : 1
Kleurruimte: 100% Adobe RGB, 98% DCI-P3
Kalibratie door gebruiker: ja, extern
Prijs: € 2239,-
Importeur: dell.nl

EIZO CS2731
Diagonaal: 27 inch
Resolutie: 2560 x 1440 pixels
Beeldverhouding: 16:9
Pixeldichtheid: 109 ppi
Helderheid: 350 cd/m2
Contrastratio: 1000 : 1
Kleurruimte: 99% Adobe RGB
Kalibratie door gebruiker: ja, extern
Prijs: € 1.169,-
Importeur: eizo.nl

EIZO CS2740
Diagonaal: 27 inch
Resolutie: 3840 x 2160 pixels
Beeldverhouding: 16:9
Pixeldichtheid: 164 ppi
Helderheid: 350 cd/m2
Contrastratio: 1000 : 1
Kleurruimte: 99% Adobe RGB
Kalibratie door gebruiker: ja, extern
Prijs: € 1.639,-
Importeur: eizo.nl

Iiyama ProLite XU2792UHSU-B1
Diagonaal: 27 inch
Resolutie: 3840 x 2160 pixels
Beeldverhouding: 16:9
Pixeldichtheid: 163 ppi
Helderheid: 300 cd/m2
Contrastratio: 1000 : 1
Kleurruimte: 100% sRGB
Kalibratie door gebruiker: ja, extern
Prijs: € 329,-
Importeur: www.iiyama.nl

Lenovo G24qe-20
Diagonaal: 24 inch
Resolutie: 2560 x 1440 pixels
Beeldverhouding: 16:9
Pixeldichtheid: 123 ppi
Helderheid: 300 cd/m2
Contrastratio: 1000 : 1
Kleurruimte: 99% sRGB
Kalibratie door gebruiker: ja, extern
Prijs: € 229,-
Importeur: www.lenovo.nl

LG 27UP650-W
Diagonaal: 27 inch
Resolutie: 3840 x 2160 pixels
Beeldverhouding: 16:9
Pixeldichtheid: 164 ppi
Helderheid: 400 cd/m2
Contrastratio: 1200 : 1
Kleurruimte: 95% DCI-P3
Kalibratie door gebruiker: ja, extern
Prijs: € 349,-
Importeur: lge.nl

MSI Optix MPG321QRF-QD
Diagonaal: 32 inch
Resolutie: 2560 x 1440 pixels
Beeldverhouding: 16:9
Pixeldichtheid: 92 ppi
Helderheid: 400 cd/m2
Contrastratio: 1000 : 1
Kleurruimte: 99% Adobe RGB, 97% DCI-P3
Kalibratie door gebruiker: ja, extern
Prijs: € 806,-
Importeur: msi.com

ViewSonic ColorPro VP2776-2K
Diagonaal: 27 inch
Resolutie: 2560 x 1440 pixels
Beeldverhouding: 16:9
Pixeldichtheid: 109 ppi
Helderheid: 400 cd/m2
Contrastratio: 1000 : 1
Kleurruimte: 100% sRGB, 98% DCI-P3
Kalibratie door gebruiker: ja, ColorPro Wheel
Prijs: € 819,-
Importeur: viewsonic.com

ViewSonic ColorPro VP2786-4K
Diagonaal: 27 inch
Resolutie: 3480 x 2160 pixels
Beeldverhouding: 16:9
Pixeldichtheid: 163 ppi
Helderheid: 350 cd/m2
Contrastratio: 1300 : 1
Kleurruimte: 100% Adobe RGB, 98% DCI-P3
Kalibratie door gebruiker: ja, extern
Prijs: € 1.229,-
Importeur: viewsonic.com