Veel cameramerken hebben een of meerdere pancakes in het assortiment. De objectieven zijn heel populair bij compacte spiegelloze camera’s. Maar pancakes bestaan al veel langer. Je kan ze gebruiken als multifunctionele lensdop op een spiegelreflex of voor onopvallende straatfotografie met een mirrorless.

Pancake objectieven bestaan al heel lang. Veel van de ultracompacte objectiefjes voor de vroege meetzoekercamera’s zou je kunnen bestempelen als pancake, al bestond de term toen nog helemaal niet. Het waren eenvoudige objectiefjes die vrijwel geen van alle meer voldoen aan de huidige normen. Hoogstens zijn ze leuk als je op zoek bent naar een ‘vintage’ look. Naarmate de kwaliteit van het filmmateriaal beter werd, moesten objectieven ook beter worden. En dat kon alleen met complexere ontwerpen en grotere afmetingen. Sommige merken bedachten daarom ultraplatte pancake objectieven voor fotografen die, om wat voor reden dan ook, een heel dun lensje nodig hadden. Ze waren meestal minder lichtsterk en vaak optisch ook iets minder goed, maar met een dikte van 2 cm. of minder kon je ze wel altijd op de camera laten zitten. Zo was je camera, ook als je hem al zonder die grote tele in de tas terug had gestopt, direct klaar voor een snapshot. Of je kon je camera gemakkelijk onder je jas dragen, altijd binnen handbereik en klaar voor gebruik. Met de komst van de spiegelloze camera’s steeg de belangstelling voor pancakes. Op zulke compacte, kleine body’s is een pancake een hele logische keuze. Moderne pancakes zijn vaak redelijk lichtsterk en hebben soms zelfs een uitmuntende beeldkwaliteit. Om de cirkel rond te maken heeft Canon zelfs weer een nieuwe autofocus pancake voor de fullframe EOS-camera’s uitgebracht.

{insertgrid=425}

Voor spiegelreflex

Nikon maakte eind jaren 60 voor zijn spiegelreflexcamera’s al de superplatte NIKKOR 45mm f/2.8 GN. Begin deze eeuw kwam daar een opvolger van in de vorm van de Nikon 45mm f/2.8 P. 17mm dik en maar 120 gram zwaar. De optisch betere Nikkor 50mm f/1.8 Series E kan met 20mm ook gemakkelijk als pancake worden bestempeld. Beide zijn echter uit productie en kunnen alleen maar handmatig worden scherpgesteld. Canon maakt voor de autofocus camera’s wel pancakes. Een 40mm f/2.8 STM voor fullframe en een 24mm f/2.8 STM voor APS-C. De 40mm heeft een lengte van 22,5mm en een gewicht van maar 130 gram. De 24mm f/2.8 is een fractie (0,3mm) dikker en 5 gram lichter. De 24mm heeft een beeldhoek die op een Canon APS-C camera overeenkomt met die van een 38mm op fullframe. Dat is een duidelijke trend bij pancakes: het zijn vooral standaardobjectieven of lichte groothoeken die zich gemakkelijk als pancake laten ontwerpen. Een uitzondering hierop is wellicht de 20mm f/3.5 SL Color Skopar van Voigtlander. Met 29mm wellicht een tikje lang om nog als pancake door het leven te gaan, maar het is wel de kleinste supergroothoek die recent voor spiegelreflexcamera’s gemaakt is.

Voor Micro Four Thirds

Panasonic koos er heel verstandig voor om direct bij de introductie van het Micro Four Thirds systeem een pancake te maken. Het was de Lumix 20mm f/1.7. De beeldhoek komt overeen met die van een 40mm op fullframe en dat is niet verrassend. De eerste zoomobjectieven voor de Lumix G1 en GF1 waren best goed, maar met de Lumix 20mm f/1.7 kon je pas echt het maximale uit de 12 megapixel sensoren van die tijd halen en met de 20mm kreeg je ook een echt compacte set. Het is een optisch uitstekend presterend objectief en het is ook nog eens redelijk lichtsterk. De 20mm is 25mm dik en maar 100 gram zwaar. Het is met die specificaties niet eens het meest compacte objectief dat Panasonic maakt voor Micro Four Thirds. Enige jaren later introduceerde Panasonic de Lumix 14mm f/2.5. Dat objectief weegt maar 55 gram en is maar 20mm dik. Ook de diameter is met 55mm 8mm kleiner dan die van de Lumix 20mm f/1.7. Olympus maakt voor het Micro Four Thirds systeem ook een pancake; de M.Zuiko 17mm f/2.8. Qua afmetingen, gewicht en brandpuntsafstand zit dit objectief keurig tussen de twee Lumixen in: 22x57mm en 71 gram. Overigens kan het bij Olympus nog veel kleiner met de twee ‘lenscap’ objectieven. Een 15mm f/8 en een 9mm f/8 Fisheye. Dit zijn echter geen volwaardige objectieven zoals de pancakes. Het diafragma is niet instelbaar en de scherpstelling werkt alleen met handmatige voorkeuze instellingen. De optische kwaliteit van de 15mm is matig. De Olympus 9mm f/8 Fisheye heeft een complexer ontwerp en is optisch nog wel interessant.

{insertgrid=379}

Voor andere mirrorless

Het voorbeeld van Panasonic en Olympus is ook door andere fabrikanten gevolgd toen zij met een spiegelloze camera op de markt kwamen. Fujifilm heeft de Fujinon FX 27mm f/2.8, 23mm dik en 87 gram. Sony de Sony E 16mm f/2.8. Ook 23mm dik en 67 gram. Canon heeft in de EF-M serie objectieven een redelijk lichtsterke 22mm f/2 STM voor de M-camera’s. Het is 24mm dik en weegt 105 gram. En wie toch graag een moderne autofocus pancake van Nikon wil hebben kan de NIKKOR 10mm f/2.8 voor de Nikon 1 camera’s kopen. 22mm dik en 77 gram. Dit objectief is, samen met de 14mm van Panasonic, een van de pancakes met wat meer groothoek. Beide hebben ze een equivalent brandpunt van 28mm ten opzichte van fullframe.
Voor de fullframe camera’s van Sony is er een 35mm f/2.8 van Sony zelf, maar sinds kort is er ook een vrijwel identiek objectief van Samyang (link naar nieuwsbericht). Met een dikte van 33mm is dit op of over de grens van wat een echte pancake zou moeten zijn, maar met een gewicht van 85 gram zal je met de Samyang toch het gevoel hebben dat er geen objectief op de camera zit. Je zou bijna hopen dat Samyang hier een kleine serie van maakt, met een bijvoorbeeld een compacte 24mm en 85mm. In combinatie met een A7-body heb je dan een lichte en compacte set die altijd met je mee kan. Hang de camera over je schouder en stop de extra lensjes in je jaszak. Dat is waar pancakes ideaal voor zijn.