De Laowa 15mm F4.5 Zero-D Shift is vooral een uniek objectief voor architectuur- en interieurfotografen. Maar ook voor (stads)landschappen biedt het bijzondere mogelijkheden.

Laowa mag je inmiddels gerust een specialist noemen op het gebied van groothoekobjectieven. Alleen al voor full frame camera’s kan je bij Laowa kiezen uit een 9, 11, 12, 14 en 15mm groothoek. De 9mm is de grootste groothoek die er bestaat voor full frame, de 12mm en 14mm zijn vertekeningsvrij en de 15mm is ook nog eens een macro. Daar komt deze Laowa 15mm F4.5 Zero-D Shift bij. Het is niet helemaal de eerste shift van Laowa. De Laowa 15mm F4 Wide Angle 1:1 Macro Lens beschikte al over een shiftmogelijkheid, maar was niet vertekeningsvrij. De Laowa 12mm F2.8 Zero-D kan worden voorzien van een shiftconverter om er een heuse 17mm shift van te maken. De Laowa 15mm F4.5 Zero-D Shift is daardoor het eerste objectief dat al direct ontworpen is als vertekeningvrij shiftobjectief en het is tegelijk het meest groothoekige shiftobjectief ter wereld. Omdat de beeldcirkel van een shiftobjectief een stuk groter moet zijn dan van een gewone 15mm groothoek, is dit echt een hele prestatie. De beeldcirkel van de Laowa 15mm F4.5 Zero-D Shift is zelfs zo groot, dat hij nog met verstelling bruikbaar is op bijvoorbeeld de middenformaat Fujifilm GFX-100.

Een shiftobjectief is een gespecialiseerd stuk gereedschap dat unieke mogelijkheden biedt. Dankzij de shiftverstelling kan je het objectief verschuiven ten opzichte van de camera. Hierdoor heb je veel meer controle over het perspectief in je opnames en ben je vrijer in het bepalen van je compositie. Het biedt een groot deel van de mogelijkheden van de ouderwetse technische camera, maar dan in een veel kleinere uitvoering. Shiftobjectieven worden veel gebruikt voor het rechtzetten van hoge gebouwen door het objectief omhoog te verstellen. Bij een niet verstelbaar objectief zou je dan de camera omhoog moeten richten, waardoor de gebouwen achterover lijken te vallen. Hierdoor zijn ze heel populair in de architectuurfotografie. Ook worden shiftobjectieven veel gebruikt om opnames te maken met verstellingen in twee tegenovergestelde richtingen (omhoog en omlaag of naar links en rechts) om ze later aan elkaar te kunnen plakken. Hierdoor krijg je een nog groothoekiger effect en een groter aantal pixels. Speciaal hiervoor biedt Laowa een adapter om het objectief op statief te kunnen zetten en de camera te verplaatsen. Zo zorgt je ervoor dat de opnames perfect op elkaar aansluiten. Maar de mogelijkheden gaan nog veel verder. In interieurfotografie kan je het gebruiken om perspectivische vertekening tegen te gaan. In landschappen kan je het gebruiken om bergen groter te laten lijken, op dezelfde manier waarop je hoge gebouwen recht zet. Ze bieden dus ook bijzondere mogelijkheden voor landschapsfotografen.

De Laowa 15mm F4.5 Zero-D Shift is een uniek objectief, maar als we het ergens mee moeten vergelijken, dan is de Canon TS-E 17mm F4L de meest logische kandidaat. De Canon heeft een twee millimeter langer brandpunt en is een derde stop lichtsterker. De Canon biedt naast shift ook tilt. Hiermee kan het scherptevlak verlegt worden. Bij de Laowa kan dat niet. Een ander verschil is de manier van verstellen. De Canon heeft draaiknoppen om de tilt- en shiftverstelling uit te voeren. De Laowa heeft hiervoor een ring rond het objectief. De Canon beschikt over een elektronisch diafragma dat met smartadapters ook koppelt op een aantal camera’s van andere merken. Bij de Laowa zal je zelf het diafragma moeten openen en sluiten. Hierdoor is het wel bruikbaar op vrijwel alle mogelijke camera’s, behalve op spiegelreflexcamera’s met een middenformaat sensor.

Bouw

De Laowa 15mm F4.5 Zero-D Shift is gebouwd zoals we dat inmiddels van Laowa verwachten. Veel metaal dus. Toch is de Laowa nog verrassend licht. De Canon TS-E 17mm F4 L weegt ruim twee ons meer. Het optisch ontwerp is behoorlijk complex, met 17 elementen in 11 groepen. Het meest in het oog springende lenselement is natuurlijk de bolle frontlens. Deze wordt niet beschermd door een zonnekap, omdat die bij verstellingen een deel van het beeld zou afschermen. Het diafragma heeft maar 5 bladen, maar dit objectief zal je vaker gebruiken met maximale scherptediepte op f/11, dan vol open voor een mooi bokeh. Het voordeel van die 5 rechte bladen, is dat je al heel snel scherpe, tienpuntige sterretjes krijgt als je kleine lichtbronnen of de zon in beeld hebt.

Het objectief heeft geen extra pakkingen om het weerbestendig te maken, maar het heeft ook geen elektronica die beschermd moet worden. De redelijk brede scherpstelring zit aan de voorzijde en is puur mechanisch. Datzelfde geldt ook voor de veel smallere diafragmaring. Die klikt in op hele stops. Daarachter zit een ring die bijna even breed als de scherpstelring. Door daar aan te draaien verstel je het objectief tot 11mm. Deze ring heeft een draaiknopje waarmee hij vast te zetten is. Daarachter, vlak voor de bajonet, zit nog een verstelmogelijkheid. Door op een L-vormige metalen knop te drukken, kan je het hele objectief ten opzichte van de camera roteren. Hierdoor kan je de 11mm verstelling in alle richtingen uitvoeren. Door de bolle frontlens kan je natuurlijk geen schroeffilters gebruiken, maar er is wel een filterhouder voor grote, 100mm vlakfilters beschikbaar.

Scherpstelling

De Laowa 15mm F4.5 Zero-D Shift kan je enkel handmatig scherpstellen. Dat is voor dit soort objectieven gebruikelijk. Meestal ben je toch al langer bezig met het bepalen van de juiste compositie met behulp van de verstelmogelijkheden van dit objectief, dan met het scherpstellen. Autofocus is dus iets dat eigenlijk niet echt nodig bij (tilt)shiftobjectieven. De scherpstelring heeft een mooie, ouderwets soepele slag die voldoende lang is. De kortste instelafstand is 20 centimeter en dat voor het soort werk dat je met dit soort objectieven doet ook ruim voldoende. Het is niet voldoende voor macrowerk, maar daar heeft Laowa toevalllig een ander objectief voor met exact hetzelfde brandpunt, de: 15mm F4 Wide Angle 1:1 Macro Lens.

Beeldkwaliteit van de LAOWA 15MM F4.5 ZERO-D SHIFT

De beeldkwaliteit van de Laowa 15mm F4.5 Zero-D Shift is goed. De scherpte in het centrum is prima. De scherpte in de hoeken doet daar niet veel voor onder en dat is eigenlijk nog belangrijker. Dat is een hele prestatie bij een objectief met zo’n grote beeldcirkel. Hierdoor kan je de maximale verstelling vrij probleemloos gebruiken. Er zijn groothoekobjectieven die in het centrum scherper zijn dan deze Laowa, maar eigenlijk geen die gelijkmatiger zijn dan deze Laowa 15mm F4.5 Zero-D Shift.

Wat je verwacht van een gespecialiseerd architectuurobjectief, is dat het vrijwel geen vertekening heeft. Dat is grotendeels het geval, totdat je flink versteld. Dan is er in de hoeken wat tonvormige vertekening te zien. Normaal gesproken zou je die met een slider in de nabewerking zo weghalen, maar dat gaat nu eenmaal niet bij een shiftobjectief zodra je een verstelling hebt gebruikt. De vertekening is dan namelijk niet meer gelijkmatig over het beeld verdeeld. Met ‘warp’ in Photoshop of een soortgelijke functie in andere software is het wel zo opgelost.

Door de bolle frontlens is dit objectief redelijk gevoelig voor reflecties en overstraling, zeker in interieurs met veel spotjes. Een zonnekap wordt niet meegeleverd en zou ook niet heel effectief zijn. Wat helpt is om een flilnke zwarte kaart bij de hand te houden om de lens af te schermen van lichtbronnen net buiten het beeld. Chromatische aberraties zijn ook behoorlijk laag. En dat is maar goed ook, omdat die net als de vertekening niet goed te corrigeren zijn zodra je een shiftverstelling hebt gebruikt.

Vergeleken met de Canon TS-E 17mm F4L

Hoewel de Canon TS-E 17mm F4L ongeveer twee keer zo duur is als de Laowa, is het toch het meest vergelijkbare objectief.  De Canon kan niet alleen shiften, maar ook tilten.  Je kan bij de Canon dus ook het scherptevlak verleggen. En de Canon 17mm kan communiceren met Canon camera’s en andere camera’s als het objectief gebruikt wordt met een smartadapter. Dat zijn behoorlijke pluspunten. De achilleshiel van de Canon is echter de scherpte in de hoeken. In het centrum is de Canon scherper dan de Laowa, maar zodra je maximaal verstelt, lopen de hoeken behoorlijk uit de scherpte. Zelfs extra diafragmeren of scherpstellen in de hoeken, helpt weinig om dit tegen te gaan. De Canon kan een millimeter meer versteld worden dan de Laowa, maar daar heb je alleen wat aan als er in de hoeken geen details te zien zijn. Verstel je weinig, dan biedt de Canon iets meer scherpte. Verstel je veel en vaak, dan zouden we voor de Laowa gaan.

Ergonomisch gezien hebben we wel een lichte voorkeur voor de Canon. De brede ring van de Laowa die je moet verdraaien om een shift verstelling te doen, werkt best goed, net als de knop die je in moet duwen om het objectief te roteren om de richting van de shift te bepalen. Die draait echter wel mee met het objectief, zodat je soms moet zoeken waar hij zit. Ook klikt hij wel in op bepaalde standen, maar zit je daar tussen in, dan verdraait het objectief soms in zijn geheel als je daarna nog de shiftverstelling wilt aanpassen. Verder zouden we graag zien dat de klikstops van de diafragmaring wat duidelijker zouden zijn, zodat op gevoel het diafragma kan openen om scherp te stellen en het weer kan sluiten naar de gewenste waarde. Het zijn kleinigheden, waar prima mee te leven valt. De Canon is net wat verfijnder, maar dat mag dan ook wel, gezien de meerprijs.

Panorama’s met de Laowa 15mm F4.5 Zero-D Shift

Met een shiftobjectief kan je in stadslandschappen gebouwen gemakkelijk keurig rechtop laten staan. Maar je kan er ook prima panorama’s mee maken. Maak twee foto’s met een verstellingen in tegengestelde richting en je kan ze vrijwel probleemloos aan elkaar stitchen omdat de Hierdoor krijg je een grotere beeldhoek en meer pixels. Je voorkomt met deze methode dat het landschap voor je rond gaat lopen. Wel krijg je door de extra grote beeldhoek natuurlijk meer perspectivische vertekening.

Deze methode werkt meestal probleemloos. Maar soms kan het beter zijn om niet het objectief te verplaatsen, maar de camera. Technisch gezien blijft de beeldcirkel dan op zijn plaats en verschuif je letterlijk alleen maar de sensor in de beeldcirkel. Vooral bij interieurs voorkom je daarmee dat lijnen niet perfect op elkaar aansluiten. Laowa levert als enige fabrikant speciaal hiervoor een beugel waarmee het objectief op het statief kan worden bevestigd.

Conclusie test Laowa 15mm F4.5 Zero-D Shift op Sony A7R III