Full review: Laowa 9mm F5.6 FF RL

De Laowa 9mm F5.6 FF RL is het ultieme objectief voor de ultragroothoekliefhebber.

De Laowa 9mm F5.6 FF RL is de meest extreme groothoek die er op dit moment voor full frame camera’s te koop is. Een objectief met dit brandpunt voor full frame is normaal gesproken een fisheye, met een beeldhoek van 180 graden en een extreme tonvormige vertekening. De Laowa 9mm F5.6 FF RL is geen fisheye maar een rectalineair objectief. Dat wil zeggen dat het rechte lijnen ook zo goed mogelijk recht weergeeft. Een brandpunt van 9mm op een full frame camera geeft een beeldhoek van maar liefst 135 graden. Dat is een groot verschil ten opzichte van bijvoorbeeld een 14 of 12mm supergroothoek. En het is nog altijd zichtbaar groter dan bijvoorbeeld de Voigtlander 10mm F5.6 of de Laowa 10-18mm F4-5.6 zoom. Het zorgt ervoor dat je met deze 9mm nog net iets meer in beeld kan brengen als je niet verder naar achter kan of wilt.

Die immense beeldhoek zorgt er ook voor dat de perspectivische weergave nog extremer is dan met andere groothoeken. Wat dichtbij is lijkt met dit objectief enorm groot en alles dat verder weg is zal heel snel in de diepte verdwijnen. De uitdaging met dit objectief is dus om compositorisch de voorgrond te vullen met iets dat echt de aandacht trekt. Een oplossing voor dat probleem kan natuurlijk het afsnijden van de voorgrond zijn. Hierdoor krijg je in een keer een heel breed, panoramisch beeld zonder stitchen. Het objectief heeft geen ‘Zero-D’ aanduiding zoals enkele andere Laowa’s. Het heeft een klein beetje vertekening, maar voor landschapsfotografen is dat meestal geen probleem. Bij architectonische opnames is het ook niet snel een probleem omdat de vertekening op normale opnameafstanden niet veel is. Bij interieurs zal je wat voorzichter moeten zijn met het plaatsen van rechte lijnen vlak langs de beeldkaders, omdat de vertekening wat groter is bij dichtbij scherpstellen. Voor de vertekening en de lichtafval die op normale opnameafstanden zichtbaar is, is een profiel beschikbaar op de website van Loawa

De Laowa 9mm is verkrijgbaar voor Sony FE, Nikon Z, Leica M en L vatting en Panasonic full frame camera’s.

Bouw

Net als andere Loawa objectieven is de Laowa 9mm F5.6 FF RL een mechanisch objectief met een metalen behuizing en een metalen schroefgang voor een soepele, handmatige scherpstelling. Ondanks de redelijk compacte afmetingen heeft het hierdoor toch wel een zekere massa. Het objectief heeft geen elektronische koppeling. Het diafragma moet je handmatig bedienen. Het optische ontwerp bestaat uit 14 elementen in 10 groepen. De Laowa heeft 2 elementen van ELD glas, 1 UHR element en twee asferische elementen. Het diafragma heeft vijf rechte bladen. Dat zorgt niet voor een fraai bokeh, maar wel voor tienpuntige sterretjes als je lichtbronnen in beeld hebt en je hoeft daar niet eens ver voor te diafragmeren. In tegenstelling tot de iets minder extreme Laowa 14mm F4 FF RL Zero-D heeft de 9mm geen filterdraad voor schroeffilters. Wel is er een magnetische filterhouder voor 100mm filters als accessoire verkrijgbaar.

Scherpstelling

De Laowa 9mm F5.6 FF RL heeft geen autofocus. Voor de meeste fotografie die je met dit objectief zult doen, is handmatige scherpstelling geen nadeel. Met een 9mm zul je heel zorgvuldig je compositie moeten bepalen. En een paar seconden extra om de scherpte precies goed te leggen, is maar een klein onderdeel van dat proces. Met een 9mm op full frame en een grootste lichtsterkte van F5.6 heb je op volle opening al heel veel scherptediepte. Zolang je tenminste ergens voorbij 1 meter scherpstelt. De Laowa 9mm F5.6 FF RL kan echter veel dichterbij scherpstellen, tot maar liefst 12 cm. De maximale vergrotingsmaatstaf is dan 0,21x en dat is heel veel voor een supergroothoek.

Beeldkwaliteit van de LAOWA 9mmF5.6  FF RL

De Laowa 9mm F5.6 FF RL is een heel extreem objectief, dus het zou al bijzonder zijn als de resultaten enigszins acceptabel zouden zijn. De MTF curves zien er behoorlijk uit en in de praktijk komen de resultaten aardig overeen. De centrumscherpte van de Laowa 9mm F5.6 FF RL is heel behoorlijk en het verloop naar de hoeken is gering. Dat laatste is zeker geen geringe prestatie voor een objectief dat zo’n enorme beeldhoek heeft en tegelijk zo compact is. Diafragmeren naar F8 zorgt voor een kleine toename van de kwaliteit, maar op F11 lijkt de diffractie al toe te slaan en neemt de scherpte weer wat af.

Van chromatische aberratie heeft de Laowa 9mm F5.6 FF RL ook bijna geen last en ook dat is iets om blij van te worden als je met dit objectief werkt. Het betekent ook dat het objectief optisch goed gecorrigeerd is. Door het ontbreken van elektronische contacten is de lage chromatische aberratie namelijk niet het gevolg van een slim lensprofiel. In combinatie met de goede scherpte zien beelden er hierdoor prima uit.

Er is wat tonvormige vertekening aanwezig, maar die is niet heel groot. Dat is verrassend, omdat dit objectief geen Zero-D (zero distortion) aanduiding heeft. Voor de vertekening geldt hetzelfde als voor de chromatische aberratie. Dat die zo laag is, betekent dat het objectief optisch op dit punt heel goed is. Het wordt namelijk niet in de camera door een lensprofiel gecorrigeerd. In veel gevallen zal je er weinig van zien omdat veel gebouwen door de enorme beeldhoek niet supergroot in beeld worden gebracht. Doe je dat wel, dan sta je er meestal heel dichtbij en is het perspectief zo overdreven dat het zelden mooi is. Maar als je er wel last van hebt, dan kan je het wegwerken met het profiel dat op de website van Laowa kan worden gedownload. Dat moet je dan wel zelf installeren en aanklikken in Lightroom of Adobe Camera Raw, omdat die programma’s uiteraard niet het objectief herkennen.

Lichtafval is vanzelfsprekend een ander verhaal. De lichtafval van de Laowa 9mm F5.6 FF RL is stevig, rond een stop of drie, en loopt ver naar binnen door. Hierdoor krijg je een beetje hotspot effect. Het lensprofiel van Loawa voor de 9mm doet dit teniet, al werkt het misschien wel een beetje te goed. Doordat de hoeken dan zo’n drie stops lichter worden, neemt het dynamisch bereik af en krijg je soms iets teveel verloop in de lucht krijgen. Een beetje vignettering toevoegen in de nabewerking lost dit gemakkelijk op.

De combinatie van grote beeldhoek en hoekig, vijfbladig diafragma zorgt dat je eigenlijk zonder diafragmeren al snel redelijk fraaie, 10-puntige zonnesterren krijgt.

Voor een objectief met zo’n grote beeldhoek valt de gevoeligheid voor invallend licht nog behoorlijk mee, maar je zal toch geregeld iets van reflecties zien. Overstraling is wel vrijwel afwezig en dat is keurig.

De Laowa 9mm F5.6 FF RL kan je in geval van nood ook goed gebruiken als alternatieve shiftlens. Hou de camera simpel waterpas en crop vervolgens naar de gewenste uitsnede. Het beeld dat je dan over houdt heeft weliswaar minder pixels, maar is net iets ruimer dan wat je met een Canon 17mm F4L TSE op maximale verstelling kan krijgen.

Conclusie test Laowa 9mm F5.6 FF RL op Sony A7R III