CFexpress is inmiddels de geheugenkaartstandaard voor camera’s die in hoge resolutie filmen of zeer hoge seriesnelheden halen. Om daar het beste uit te halen, heb je een snelle kaart nodig. We testten er negen.
In theorie kan CFexpress in zijn huidige versie een maximale snelheid van 4000 megabyte per seconde (MB/s) halen, bijna 4 gigabyte per seconde (GB/s) dus
In een eerdere test van geheugenkaarten hebben we gekeken naar het vertrouwde SD (Secure Digital) -formaat. De eerste camera’s met CFexpress 2.0 waren nog maar net op de markt, en het aanbod kaarten of kaartlezers was beperkt. Twee jaar later is de situatie helemaal anders. Als je op dit moment een camera aanschaft die kan filmen in hoge resolutie (6K of 8K), of een hoge fotoresolutie combineert meteen hoge seriesnelheid, beschikt die bijna zeker over een of twee slots voor CFexpressgeheugenkaarten.
De reden is eenvoudig: momenteel biedt alleen CFexpress de schrijfsnelheden die nodig zijn om grote hoeveelheden data snel en betrouwbaar op te slaan. De bestaande SD geheugenkaarten volstaan daarvoor niet. De nieuwe SD Express-standaard zou de achterstand van SD op CFexpress moetendichten, maar hoewel deze standaard al in 2019 werd aangekondigd, zijn kaarten met SD Express nog heel zeldzaam. Voor zover we konden na gaan bestaan er ook nog geen camera’s die SD Express ondersteunen.
Hoe werkt CFexpress?
De hoge snelheden van CFexpress 2.0 zijn te danken aan de gebruikte interface (PCIe 3) en het protocol (NVMe 1.3) voor communicatie tussen de kaart en de camera of kaartlezer. Deze interface en het protocol worden ook gebruikt voor snellle solid-state drives (SSD), ze werken veel sneller dan de huidige SD-standaarden.
In theorie kan CFexpress in zijn huidige versie een maximale snelheid van 4000 megabyte per seconde (MB/s) halen, bijna 4 gigabyte per seconde (GB/s) dus. Ter vergelijking: de opslagcapaciteit van een gewoon dvd-schijfje is 4,7 gigabyte. CFexpress is dus snel genoeg om de inhoud van een volledige dvd in minder dan anderhalve seconde te kopiëren. ‘In theorie’, want niet alle CFexpresskaarten kunnen die maximale snelheid aan. CFexpress bestaat namelijk in drie fysieke versies. CFexpress Type A is de kleinste, met afmetingen van 20 x 28 x 2,8 mm – vergelijkbaar met een SD-kaart. De Type B-kaarten zijn 38,5 x 29,6 x 3,8 mm groot, wat exact even groot is als de intussen verouderde XQD-kaarten. De grootste zijn Type C-kaarten, die 54 x 74 x 4,8 mm meten. Hoe groter de kaart, hoe meer plaats er is voor fysieke connectoren, en hoe hoger de maximale snelheid van de kaart kan zijn: 1000 MB/s voor Type A, 2000 MB/s voor Type B, en 4000 MB/s voor Type C. Ter vergelijking: een UHS-III SD-kaart kan in theorie 600 MB/s aan.
CFexpress-camera’s
De eerste camera’s met CFexpress Type B-kaarten waren de snelle spiegelreflexen Canon EOS-1D X en Nikon D6. Daarna zijn Canon, Nikon en Panasonic het formaat ook voor hun systeemcamera’s gaan gebruiken. De Sony A7S III was het eerste toestel met CFexpress Type A-kaarten; de Sony A1 en Sony A7 IV gebruiken eveneens dat formaat. Het voordeel van Type A is dat het gebruikt kan worden in hetzelfde slot als een SD-kaart. Gebruikers van deze Sony-camera’s kunnen dus kiezen welk soort kaart ze gebruiken. Type C-kaarten worden nog niet gebruikt in foto- of videocamera’s. Wanneer ze daarin opduiken, zal het vermoedelijk in professionele bioscoopcamera’s van merken als Arri, Blackmagic en RED zijn.
Omdat QXD en CFexpress Type B fysiek identiek zijn, is het mogelijk om CFexpress Type Bkaarten te gebruiken in camera’s met een QXD-kaartslot, mits de cameramaker daarvoor een firmware-update heeft uitgebracht. Dat is bijvoorbeeld gebeurd voor de Nikon D5, D500 en D850 en de Panasonic Lumix S1 en S1R. De schrijfsnelheid in de camera verhoogt evenwel niet als je in deze camera’s CFexpress gaat gebruiken, want die camera’s zijn daar niet voor gemaakt. Het grootste voordeel is dat je foto’s vanaf een CFexpress-kaart sneller kunt importeren dan vanaf een XQD-kaart, mits je een snelle kaartlezer gebruikt.
Hoe hebben we getest?
Voor dit artikel deden we zowel praktijktests, waarbij we de kaarten in een camera gebruiken, als ‘synthetische’ benchmarktests met kaartlezers.
Voor de praktijktest gebruikten we een Canon EOS R5C, een systeemcamera die foto’s in hoge resolutie met een hoge seriesnelheid maakt, en filmt in de ultrahoge 8Kresolutie. Om de grote hoeveelheid gegevens die dit genereert snel weg te kunnen schrijven, is een CFexpress Card nodig. Eerst maken we foto’s in de volle resolutie van 45 megapixel, waarbij we elke foto zowel in raw- als in jpeg-formaat opslaan. Gemiddeld zijn een raw- en jpeg-bestand samen 78 megabyte groot. We doen deze test zowel met de mechanische sluiter (12 beelden per seconde) als met de elektronische sluiter (20 beelden per seconde). We meten hoeveel opnames we kunnen maken voor het buffergeheugen van de camera volloopt en de reekssnelheid daalt. We voeren elke meting voor elke kaart drie keer uit, en we vermelden het gemiddelde aantal opnames. Daarna stellen we de camera in voor video in 8K-resolutie in 12-bits Cinema RAW Light LT-formaat. Dat genereert een datastroom van 2140 megabits per seconde. We testen voor elke kaart of hij dit vijf minuten volhoudt.
Bij de kaart van Transcend wordt de opname vroegtijdig afgebroken met de melding buffer overflow, wat betekent dat de kaart de vereiste constante hoge schrijfsnelheid niet volhoudt. De Angelbird AV Pro XT MK II 1785 MB/s wordt niet herkend wanneer de EOS R5C in videomodus staat. Vervolgens meten we voor elke kaart de schrijf- en leessnelheid in een kaartlezer met de Blackmagic Speed Test. We gebruiken een kaartlezer met Thunderbolt en twee kaartlezers met usb 3.2. In de praktijk is hier vooral de leessnelheid relevant: die bepaalt hoe snel je foto en video naar je computer kunt importeren. Een weinig verrassende vaststelling is dat je sneller werkt met een Thunderbolt 3-kaartlezer. Als je computer dit ondersteunt, investeer dan in een snelle Thunderbolt-lezer. Verrassender is dat de leessnelheid in twee verschillende usb 3.2-lezers tot 50% kan verschillen!
Testresultaten
Welke camera’s gebruiken CFexpress?
- Canon C500 Mark II, EOS R3, EOS R5, EOS R5C, EOS-1D X Mark III : type b
- Fujifilm H2S: type b
- Nikon D5, D500, D6, D850, Z 6, Z 7, Z 9: type b
- Panasonic Lumix S1/S1R, Lumix GH6: type b
- Sony A1, A7S III, A7 IV: type a
TIPS VOOR GEBRUIK
- Kijk op de website van je camerafabrikant welke merken en types CFexpress-kaart aangeraden worden. Van deze kaarten kun je zeker zijn dat ze goed in jouw camera functioneren, want ze zijn getest door de cameramaker.
- Formatteer de kaart altijd in de camera waarin je hem gaat gebruiken. Formatteer een kaart nooit via een kaartlezer.
- Wis liever geen bestanden op de kaart via de camera. De kans bestaat dat het bestandssysteem op de kaart corrupt wordt en dat je je foto’s niet meer op een computer kunt zetten.
- Gebruik een kaartlezer om foto’s naar je computer te importeren.
- Vervang geheugenkaarten om de twee of drie jaar.