| “Stof zijt gij en tot stof zult gij wederkeren“. Jammer, maar geen probleem als het je uiteindelijk overkomt. Anders wordt het als stof zich ergens in je camera of lens nestelt. Fabrikanten doen de grootste moeite om camera’s en lenzen stofvrij te produceren. Toch is het een illusie om te denken dat nieuwe camera’s en lenzen volkomen stofvrij zijn. Dat zijn ze niet. Ook niet op het moment dat je een camera of lens koopt. Gelukkig bevat nieuwe apparatuur vrijwel altijd zo weinig stof, dat je er geen zichtbare problemen mee hebt. | |
| De echte stofproblemen ontstaan pas als je fotografie-apparatuur gaat gebruiken. Want als fotografen aan de slag gaan, worden camera’s en lenzen pas echt vies. Hoe erg is dat? Moet je voor ieder stofje aan de binnenkant van de lens terug naar de fabrikant? Moeten we tenminste 1 keer per week de sensor van de camera reinigen, zodat we zeker weten dat er geen stof op zit? Ik denk van niet. | |
Liefst zo weinig mogelijk stof op de camera |
|
| Gebruik een cameratas om de buitenkant van een camera te beschermen tegen stof (en stoten). Want voorkomen is beter dan genezen. Alle stof die op de buitenkant van je camera komt, maakt kans om ook in de camera terecht te komen. Duurdere, “professionele”, camera’s en lenzen zijn met behulp van rubber ringen extra afgedicht tegen stof. Dit is extra moeilijk om te produceren (en tijdrovend om uit elkaar te halen bij reparaties), wat een hogere prijs van dergelijke camera’s (en de hogere reparatiekosten) deels verklaard. Toch kan veel moderne camera-apparatuur die niet speciaal is afgedicht tegen stof- en spatwater, vaak verrassend lang in een stoffige omgeving gebruikt worden, zonder dat je er zichtbaar last van krijgt. |  |
Stof op de sensor |
|
 Er zit vrijwel altijd stof op de sensor. Het duidelijkst aanwezige stofje zit boven de boom in het midden van deze opname, maar als je beter kijkt, kom je nog meer stof tegen. Meestal is stof op de sensor niet storend / zichtbaar in een opname aanwezig. Hoe kleiner het diafragma, des te egaler de achtergrond en des te meer je het contrast in de nabewerking vergroot, des te groter de kans dat er een stofje zichtbaar wordt. Bij een groot diafragma (zoals bij bovenstaande voorbeeld, is het stofje een grote wazige blob. Hoe kleiner de brandpuntsafstand en hoe kleiner het diafragma (f/22!), des te scherper worden de randen van de stofdeeltjes op de sensor. |
|
|
Ik heb vroeger een spiegelreflexcamera gehad, met een klein torretje aan de binnenkant, dat graag over het matglas liep. Gek werd ik er van. Laten reinigen door de importeur had niet het gewenste resultaat. Ik weet niet waarmee het beestje zich in leven hield, maar het heeft maanden geduurd, voordat het torretje niet meer over mijn matglas kroop. Het was storend tijdens het scherpstellen, maar op de kwaliteit van de opnames had het geen enkel effect. Tegenwoordig hebben de meeste camera’s “Self-Cleaning Sensors”, die met trillingen stof van de sensor proberen te verwijderen als je de camera en/of aan zet. Mocht dat niet voldoende zijn, dan kan je een extra schoonmaak actie activeren in het camera menu. Self cleaning sensoren werken goed, je hoort tegenwoordig minder klachten over stof op de senor dan vroeger, maar ze verplaatsen het stof alleen maar binnen de camera. Er zijn voor zover ik weet weinig testen verschenen, waar de effectiviteit van de stofverwijderingssystemen in de praktijk zijn getest. In 2007 heeft een Hongaarse organisatie de sensor dust removal van een Olympus, Canon, Sony en Pentax camera getest. Eerst werden alle camera’s grondig schoongemaakt en werd er een schone referentieopname van de schone sensor gemaakt. De sensor van de Canon 400D leek statisch geladen, waardoor het niet lukte om de sensor volledig schoon te blazen. Vervolgens werden alle testcamera’s weer op gecontroleerd wijze, zodat ze allemaal ongeveer even vies werden, voorzien van stof en werd een vieze referentiefoto gemaakt. Daarna kregen de camerasystemen 25 keer de kans om de sensor schoon te maken. Dust removal conclusion: If sensor cleaning / dust removal is a must, the choices are limited to Olympus and Panasonic cameras. Here is our ranking according to effectiveness:
In 2008 publiceerde Colorfoto een Staubschutz-Systeme von Spiegelreflexkameras test, waar eveneens Olympus en Panasonic als besten uit de test kwamen. Zulke oude testen zeggen waarschijnlijk weinig over de sensorreiniging in moderne camera’s. Helaas heb ik geen actuelere testresultaten gevonden. |
|
Stof in de lens |
|
Zoomlenzen die langer of korter worden tijdens het zoomen, zuigen lucht aan. Dat brent een risico van stof in de lens met zich mee. Daarom hebben duurdere zoomlenzen meestal een vaste lengte. Op PhotographyLife staat een artikel over stof in de lens, die met name goed laat zien hoe je stof in een lens zichtbaar maakt. Probeer het zelf eens? |
 |
| Over stof in de lens staat er een leuk artikel (“The Apocalypse of Lens Dust“) op LensRentals. Deze firma verhuurt camera-apparatuur en heeft daardoor heel veel ervaring in het opsporen en verwijderen van stof in camera-apparatuur. Roger Cicala, de eigenaar van LensRentals, heeft zelfs experimenten gedaan om de invloed van stof op een lens te onderzoeken, door kleine stukje post-it op de voorkant en achterkant van een objectief te plakken. Zijn conclusie: stof in een lens heeft geen nadelige invloed op de kwaliteit van je opnames. Het advies over het spinnetje is van hem afkomstig. | |
Stof op de sensor? test het zelf: |
|
| Stof op de sensor valt eerder op dan stof in een lens. En omdat zelfs het kleinste stofje veel groter is dan de afzonderlijke pixels, zie je een klein stofdeeltje terug als een vlek, in plaats van een puntje. Maak een foto van een egaal blauwe lucht, of een wit vel papier, met een zo klein mogelijk diafragma (f/22). Open de foto in een fotobewerkingsprogramma en verhoog het contrast. Stof is herkenbaar als een donkere vlek, zoals in het plaatje hiernaast. Als je het contrast van deze praktijkopname verder verhoogt, wordt het stofdeeltje beter zichtbaar. How to Spot Dust on Your DSLR Sensor op PhotographyLife geeft een recept voor het zichtbaar maken van stof op de sensor. |  |
Hoe verwijder ik stof van de camera sensor? |
|
| Cambridge in Color heeft jaren geleden al een beknopt artikel gepubliceerd, Camera sensor cleaning, waarin wordt uitgelegd hoe je stof op de sensor kan herkennen en welke hulpmiddelen er zijn voor het verwijderen van stof op de sensor. Het beste is het om te beginnen met een droge methode zonder perslucht (een kwastje of mechanisch blaasbalgje). Zorg ervoor dat je de randen van de sensor niet raakt met een kwastje, want daar zit soms een olie-achtige substantie. Als die eenmaal op de sensor zit, heb je geen andere optie dan de sensor schoon te maken met een natte methode: relatief dure speciale vloeistoffen en kwastjes in specifieke maten voor de verschillende sensorgroottes. TechRadar publiceerde in 2012 een vergelijkende test van 12 manieren om stof van de sensor te verwijderen. | {youtube}3nmYksA7-Rg{/youtube} |
| In dit Youtube filmpje kan je een ooghaar op de sensor voorbij zien komen in de nek van de passerende zwaan. Zelfs zo’n kolossale (in vergelijking met pixels) verontreiniging op de sensor kan nog onopgemerkt blijven. Was het jou opgevallen, als de zwaan het haartje niet (na 0:18 sec) had gepasseerd? Dergelijke grote “stofjes” zijn te zwaar om door de ultrasone vibraties van de automatische stofverwijderingssystemen afgevoerd te worden, maar komen gelukkig niet vaak voor. | |
Hoe verwijder ik stof van mijn lens? |
|
| Met een zogenaamde protector bescherm je de frontlens, zonder dat het nadelige invloed heeft op de beeldkwaliteit. Een protector laat de kleur van het licht onveranderd en heeft een hoge transmissie (raadseltje: hoe veel licht laat een dure f/1.8 of f/2.8 lens nog door als je een filter gebruikt met 90% transmissie? Wil je het echt weten?). Een protector is een veel hoogwaardiger oplossing dan een UV filter en is veiliger dan het gebruik van alleen de zonnekap om je frontlens te beschermen. Is er toch stof op je lens gekomen, gebruik dan een balgje of een speciaal daarvoor bestemd kwastje. Gebruik geen spuitbus of perslucht, omdat daarbij de kans bestaat van druppeltjes die op je lens komen. Ga je die olie-achtige druppels vervolgens met een kwastje te lijf, dan smeer je de olie uit over de lens. Gooi een kwastje rustig weg als er vet of olie op zit. |
 |
Voor de struisvogels….. |
|
| Vind jij het te bewerkelijk om stof op of in je foto-apparatuur te voorkomen? Steek jij je kop liever in het zand? Dat kan, natuurlijk. Lees Kurt Munger’s Dirty Lens Article ter bevestiging dat je er niet gauw last van hebt. En er zijn altijd nog mogelijkheden om stof achteraf, “virtueel”, van een sensor te verwijderen. De eerste truc is het maken van een referentie-opname voor stofverwijdering en je camera al je foto’s te laten bewerken. Het nadeel van deze methode is, dat als het stofje zich verplaatst – en dat gebeurt regelmatig in de praktijk- dat je dan twee vlekken maakt op een foto, waar er eerst maar 1 vlek was. De andere correctie is softwarematig. In Lightroom of Photoshop kan je het stof retoucheren in een opname waar het goed zichtbaar is en vervolgens die correctie toepassen op alle andere opnames die je sindsdien gemaakt hebt. Omdat Lightroom correcties niet-destructief zijn, kan je de correctie terugdraaien of aanpassen als blijkt dat het stof zich intussen verplaatst heeft. |
 |
