Test Canon EOS-1D X Mark III

De belangrijkste vernieuwing in de EOS-1D X Mark III is het autofocussysteem

De EOS-1D X Mark III is ontworpen voor sport- en actiefotografie, en zo heb ik hem ook getest. Volgens Canon zijn er meer dan 100 functies verbe­terd of toegevoegd in vergelijking met de Mark II, en de handleiding van de nieuwe camera beslaat maar liefst 960 pagina’s. De videomogelijkheden (in 5.5K, 4K of Full HD) bijvoorbeeld komen hier nu niet aan bod, evenmin als de gps-logging van opnamelocaties of de verbeterde mogelijkheden om bestanden over te dragen.

Autofocus

De belangrijkste vernieuwing in de EOS-1D X Mark III is het autofocussysteem – of beter gezegd, de autofocussystemen, want de Mark III gebruikt twee compleet verschillende systemen. Het is belangrijk om die goed te onderscheiden, en te begrijpen waarin ze van elkaar verschillen. Wanneer je fotografeert met de optische zoeker, gebruikt de EOS-1D X Mark III – zoals elke spiegelreflexcamera – een aparte focussensor onderin de camera.
Bij een klassieke autofocussensor bestaat elk focuspunt uit twee lijntjes lichtgevoelige pixels. Voor de Mark III ontwikkelde Canon echter een gloednieuw type AF-sensor. Je zou deze kunnen vergelijken met de beeld­sensor in een digitale camera; de sensor is één groot grid van vierkante pixels. Elk van de 191 autofocuspunten gebruikt een blokje pixels om via fasedetectie de scherpstelling uit te voeren. Dankzij de nieuwe AF-sensor is de autofocus veel nauwkeuriger, met name bij onderwerpen met fijne details of met diagonale lijnen.
De autofocussensor werkt bovendien samen met de 400.000 pixel RGB+IR lichtmeet-sensor in de zoeker. Het autofocussysteem herkent daardoor vormen en kleuren waardoor hij bewegende onderwerpen beter kan blijven volgen. Dit systeem is niet nieuw, maar het werkt nu sneller en preciezer. Als je een van de grote AF-gebieden hebt geselecteerd (Autoselectie AF, Zone AF, Grote Zone AF) zal het AF-systeem prioriteit geven aan gezichten die het in dit gebied herkent.
Dat gebeurt alleen als je niet zelf een AF-punt kiest – logisch, want dan geef je aan dat je zelf wil kiezen waarop je focust. Scherpstellen op ogen, zoals in live view, kan niet: daarvoor is de resolutie van de lichtmeetsensor niet hoog genoeg.

Daarmee zijn we bij het tweede AF-systeem beland, dat actief is in live view en bij het filmen. Dit is Canons Dual Pixel CMOS AF, waarbij elke pixel op de 20 megapixel beeldsensor in tweeën gesplitst is. De scherpstelling wordt berekend uit het faseverschil tussen deze helften. Dit systeem is in twee aspecten zelfs nog beter dan het AF-zoekersysteem: dankzij de veel hogere resolutie van de beeldsensor (20 tegen 0,4 mega­pixel) kan het wél scherpstellen op ogen. Het live view AF-systeem dekt bovendien 90% van de sensor af, ruim meer dan het centrale gebied dat de focusmodule bij zoeker-opnames dekt.

Autofocus in de praktijk

Bij continu focus (Servo AF, in Canon-taal) kun je zoals op andere Canon-camera’s kiezen uit AF cases om het autofocussysteem in te stellen op het soort actie dat je fotografeert, afhankelijk van de voorspelbaarheid van de beweging en de kans dat er plots obstakels tussen onderwerp en camera opduiken. Nieuw op de Mark III is de AF Case A (Auto), die de Servo AF-instellingen zelf aanpast aan het onderwerp, op basis van de info die de focus- en de lichtmeetsensor registreren.
Tijdens mijn test bleek de autofocus van de EOS-1D X Mark III uitzonderlijk trefzeker, ook bij verschillende snelle sporten (rugby, waterpolo, autosport en skateboarden) en zowel bij gebruik van de zoeker als in live view. Bij waterpolo blijkt Case 2 (Onderwerpen blijven volgen en obstakels negeren) de beste keuze om te voorkomen dat de autofocus afgeleid wordt door opspattend water. Bij de andere sporten die ik fotografeerde is Case A goed bruikbaar.

In Focus 2 vermeldde ik al de nieuwe aanraakgevoelige AF-ON knop, die nu ook werkt als touchpad om het autofocuspunt of zone te verplaatsen. Je dient deze functie wel in het menu te activeren. Je kunt dan het best ook meteen de gevoeligheid van het touchpad verlagen, want met de standaardinstelling reageert hij naar mijn smaak te snel, zodat het lastig is om nauwkeurig te werken. Het touchpad werkt ook als je handschoenen draagt.

Seriesnelheden

Dankzij een nieuw ontworpen sluiter en spiegel haalt de EOS-1D X Mark III zeer hoge seriesnelheden. Bij gebruik van de zoeker zijn dat 16 beelden per seconde, in live view zelfs 20 beelden per seconde. Opmerkelijk: in live view is deze hoogste seriesnelheid ook mogelijk met de mechanische sluiter.

Systeemcamera’s van andere merken gebruiken voor de hoogste reekssnelheden de elektronische sluiter, waarbij de beeldsensor lijn per lijn wordt uitgelezen. Daardoor ontstaat dan kans op rolling shutter bij snel bewegende onderwerpen. Daar heeft de Mark III dus geen last van. Wil je geruisloos fotograferen, dan blijft de elektronische sluiter wel een optie in live view.
De snelle Digic X-beeldprocessor, een zeer groot buffergeheugen en snelle CFexpress-geheugenkaarten zorgen ervoor dat de Mark III deze hoge snelheden veel langer kan aanhouden. In raw kun je meer dan een minuut fotograferen met 16 bps, en in jpeg is eigenlijk alleen de capaciteit van de geheugenkaart de beperkende factor. Het is echt onwezenlijk; je kunt de ontspanknop ingedrukt houden en de camera blijft maar gaan. Er zijn weinig scenario’s denkbaar waarin je een minuut lang met 16 fps in raw zou willen fotograferen, maar het kan dus.

Geen hybride

In Focus 2 haalde ik al aan waarom Canon van de EOS-1D X Mark III geen spiegelloze systeemcamera wil maken: de doelgroep van deze camera verkiest de optische zoeker. De keerzijde daarvan is dat de Mark III in live view minder handig te gebruiken is, omdat er geen elektronische zoeker is. Je moet dus het camerascherm gebruiken om je onderwerp te volgen, en dat is bij lange brandpuntsafstanden niet gemakkelijk. Dat scherm kan niet uitklappen of roteren– een verdedigbare keuze om de camera zo robuust mogelijk te houden, maar het beperkt hoe je de camera in live view kunt gebruiken.

Ik weet niet of Canon plannen heeft voor een EOS R-systeemcamera voor sport en actie, maar de sensor en sluiter die daarvoor nodig is zijn alvast in huis.

Beeldkwaliteit

De 20 megapixel beeldsensor en Digic X in de Mark III zorgen voor een zeer goede beeldkwaliteit, ook bij hoge gevoeligheden. Tot aan ISO 12.800 is er geen ruis te zien en blijft de scherpte heel goed. Bij nog hogere waarden laat de ruisonderdrukking de scherpte afnemen maar blijft het resultaat bruikbaar. Vanaf ISO 102.400 is ruis zichtbaar en worden kleuren doffer. De ‘uitgebreide’ waarden ISO 409.600 en 891.200 zou ik alleen in noodgevallen gebruiken.

De automatische witbalansregeling werkt uitstekend; alleen in de verraderlijke omgeving van een zwembad met kunstlicht gaf de handmatige instelling consistentere resultaten.

Wat is HEIF?

De EOS-1D X Mark III kan opnames in een nieuw formaat opslaan: HEIF, wat staat voor High Efficiency Image Format. HEIF is een toekomstgericht alternatief voor jpeg, met als voornaamste voordelen een efficiëntere compressie, zodat een HEIF-bestand tot de helft kleiner is dan een jpeg-bestand met dezelfde kwaliteit; en het gebruik van 10 bit-helderheidsinformatie, tegenover 8 bit voor jpeg. Met andere woorden: waar een jpeg 256 (2 tot de 8e macht) verschillende waarden voor de helderheid voor het rode, groene en blauwe kleurkanaal gebruikt, worden dat er bij HEIF dus 1024 (2 tot de 10e macht). Daardoor kunnen HEIF-bestanden een groter dynamisch bereik registreren dan jpeg, zodat je minder kans hebt op uitgebrande hoge lichten of dichtlopende schaduwpartijen. Er is echter een grote maar: om dat grotere dynamisch bereik ook echt te zien, heb je een beeldscherm nodig dat die 10 bit-helderheidsinformatie effectief kan weergeven, zoals een (dure) HDR-monitor. Bij een gewone monitor en het scherm van de EOS-1D X Mark III zelf is de contrastverhouding niet hoog genoeg.

Ook heel wat beeldbewerkingssoftware is nog niet klaar om met HEIF te werken. Photoshop en Lightroom ondersteunden de Canon HEIF-bestanden nog niet ten tijde van mijn test; Canons eigen Digital Photo Professional software wel. Het is ook mogelijk om in de camera een HEIF-bestand te converteren naar jpeg; daarbij wordt het dynamisch bereik samengeperst in de 8 bit van jpeg. Ook printers kunnen op dit moment nog niet overweg met 10 bit HEIF-bestanden, al werkt Canon aan een up­date voor haar professionele Pixma-printers.

Het mag duidelijk zijn dat HEIF ondanks de technische voordelen op dit moment nog geen volwaardig alternatief is voor het goed ingeburgerde jpeg. Misschien heeft Canon het daarom goed verborgen in het opname­menu onder de onduidelijke benaming HDR PQ-instellingen.