Nikon heeft haar toch al forse assortiment objectieven uitgebreid met de AF-S NIKKOR 180–400mm f/4E TC1.4 FL ED VR. Dit is het eerste teleobjectief in het NIKKOR-assortiment met een ingebouwde 1,4x-teleconverter. We hebben hem kort kunnen testen. Dit zoomobjectief produceert altijd scherpe, stabiele beelden en biedt dankzij de ingebouwde 1.4x converter een bereik van 560 mm als de situatie daarom vraagt.

Supertele in de praktijk: Nikon AF-S NIKKOR 180–400mm f/4E TC1.4 FL ED VR

De AF-S NIKKOR 180–400mm f/4E TC1.4 FL ED VR is geen objectief waar je onopvallend foto’s mee kan maken. Zelfs dieren geven je extra aandacht als je dit objectief op ze richt. Hij is zo groot dat je zelfs bij evenementen opvalt tussen andere fotografen, zeker als je de flinke zonnekap gebruikt. Hij is ook best zwaar. Na een dag uit de hand fotograferen met dit objectief heb je zeker een flinke workout achter de rug. Voor die forse afmetingen en het gewicht zijn twee goede redenen: bereik en kwaliteit. Met een bereik van 180 tot 400mm heb je met dit objectief drie lange tele’s ineen, een 200, 300 en 400mm. Het objectief beschikt ook over een ingebouwde teleconverter. Die bevindt zich in een uitstulping aan de rechterzijde van het objectief dichtbij de camera. De schakelaar kan zonder de camera los te laten met een vingertop bediend worden. Wil je onbedoeld inschakelen voorkomen, dan is er een lock aanwezig om de converter te vergrendelen. Met de converter erbij krijg je de beschikking over een 500mm en met een bereik tot 560mm krijg ook nog eens bijna een 600mm. Met deze zoom heb je dus zo’n beetje alle beschikbare telelenzen ineen. Het objectief heeft niet alleen een groot bereik, maar ook veel instelmogelijkheden.

Aan de linkerzijde van het objectief, vlakbij de camera, zitten de schakelaars voor autofocus/manual focus, het beperken van het instelbereik, de beeldstabilisatie, de voorkeuze instelling voor vier programmeerbare knoppen en een knop voor het in of uitschakelen van het geluid van de voorkeuze instellingen. De eerste drie knoppen spreken voor zich. Met de bovenste kies je tussen autofocus met de mogelijkheid om handmatig te corrigeren, handmatig scherpstellen met de mogelijkheid om de AF voor de fijninstelling te gebruiken of volledig handmatig scherpstellen. De knop daaronder is om het volledige scherpsteltraject van oneindig tot twee meter te gebruiken of alleen het gebied tussen oneindig en 6 meter. Daaronder zit de knop voor de verschillende standen voor de beeldstabilisatie. Hierbij heb je de keuze tussen uit, gewoon of ‘sport’. Deze laatste stand gebruik je wanneer je je onderwerp wilt volgen. Bijzonder zijn de laatste twee schakelaars. Met de eerste daarvan kan je namelijk instellen welke functie je wilt toekennen aan de vier knoppen die vlak voor de zoomring zitten. Je kan kiezen uit Focus Lock, Focus On en Memory. Bij het gebruik van de Memory stand stelt het objectief in op een vooraf bepaalde afstand zodra je een van de vier knoppen indrukt. Handig als je bijvoorbeeld in een keer wilt scherpstellen op de doellijn of iets dergelijks. De laatste knop is om een waarschuwingssignaal aan of uit te zetten. Verder is de lens uiteraard voorzien van een grote statiefvoet en een knop om deze te vergrendelen en twee ogen voor het bevestigen van een draagriem. Bij een objectief als dit, dat veel zwaarder is dan de camera, is het beter om de lens te dragen dan de camera. Dat belast de bajonet veel minder. Uiteraard is een professioneel objectief als dit voorzien van alle mogelijke afdichtingen en een extra fluorcoating op de frontlens om dat grote glasoppervlak schoon te houden. Met een lengte van meer dan 36 cm. is dit een fors objectief. Die lengte neemt echter niet toe als je zoomt, ook niet bij het gebruik van de teleconverter. De frontlens is zo groot, dat je geen schroeffilters op dit objectief kunt gebruiken. Wel is er een lade aan de achterzijde voor 40,5mm filters.

Optische prestaties 180-400mm

Bij een objectief met een prijs van zo’n 12.000 euro verwacht je niets meer of minder dan topprestaties en de AF-S NIKKOR 180–400mm f/4E TC1.4 FL ED VR maakt die verwachting zonder meer waar. Zonder gebruik van de teleconverter is de scherpte op alle brandpuntsafstanden en diafragma’s heel hoog. Veel telezoomlenzen presteren duidelijk beter op de kortste instelling dan op de langste, maar dat geldt niet voor deze Nikkor. Als je een bereik moet aanwijzen dat (net) iets minder is, dan zijn het juist de middelste instellingen, op 200 en 300mm, waar het centrum net zo hoog scoort als op de andere instellingen, maar je een klein verloop van scherpte ziet van het midden naar de hoeken. Op 180mm en 400mm is er nauwelijks enig verloop van scherpte naar de hoeken. Chromatische aberraties zijn ook vrijwel afwezig, wat bijdraagt aan de hoge scherpte indruk van het objectief. Wel heeft de lens bij volle opening meer last van vignettering dan je bij een lange tele zou verwachten. Op f/4 bedraagt het zo’n 1,8 stops op 180mm tot 1,6 stops op 400mm. Het wordt minder wanneer je diafragmeert en in de praktijk zal je er op f/8 eigenlijk niet veel meer van zien. Voor natuur, landschap en sportfotografie, waar dit objectief veel bij zal worden ingezet, is het niet van belang, maar het is ook goed om te weten dat de Nikkor niet helemaal vrij is van vertekening. In de kortste instelling is het ongeveer een half procent tonvormig en dat verloopt naar iets meer dan een procent kussenvormig op 400mm. Schiet je veel gebouwen met dit objectief, dan zal je dat vermoedelijk in de nabewerking willen corrigeren.

Optische prestaties 250-560mm

Teleconverters vergroten het beeld dat je vastlegt. Doordat ze dat doen, vergroten ze ook eventuele fouten van het objectief waar ze achter geplaatst worden. Hoe groot het kwaliteitsverlies bij het gebruik van een teleconverter is, hangt dus af van hoe goed het objectief is waarmee de converter gebruikt wordt. De AF-S Nikkor 180-400mm is erg goed, met een hoge scherpte en weinig aberraties. Dat zorgt ervoor dat de prestaties met de converter ingeschakeld ook heel goed zijn. De centrumscherpte is bij het gebruik van de converter een fractie lager, maar het is zo weinig dat je dat in de praktijk nauwelijks zal zien. Op de langere brandpunten, 400 en 500mm, verliezen de hoeken wel iets aan scherpte. Het is niet veel, maar vermoedelijk net genoeg om het te kunnen zien als je een onderwerp hebt met details tot in de hoeken. Of je f/5.6 of f/8 gebruikt, maakt hiervoor niet zo uit. Bij f/11 loopt op de D850 met zij uiterst kritische 42 megapixel sensor de scherpte in de hoeken nog iets verder terug. Dus probeer dat diafragma liefst te vermijden, tenzij je echt zoveel scherptediepte nodig hebt.

Met de teleconverter is de vertekening over het hele zoombereik kussenvormig, variërend van 1% op 300mm tot 1,5% op 500mm. De vignettering is met de teleconverter wat minder dan zonder converter. Dat zal te maken hebben met het feit dat de converter ook de beeldcirkel vergroot. De hoogste waarde haalt de lens op volle opening op 500mm en dan is de lichtafval net iets meer dan een stop. Op alle andere standen is het minder dan dat en op f/8 is het zo weinig dat je er niets meer van zal zien.

Autofocus

De autofocus is best snel voor zo’n grote lens. Instellen op statische onderwerpen gaat heel snel en precies. Scherpstellen op bewegende onderwerpen vergt wat meer ervaring. Ondanks dat het mogelijk is om met deze lens uit de hand te werken, scheelt het om er toch bijvoorbeeld tenminste een eenbeenstatief onder te zetten. Een onderwerp volgen gaat beter als je dat zo soepel mogelijk doet en niet te veel zwabbert. En dat laatste ligt met uit de hand werken wel op de loer. Door het hoge gewicht en de vergrotingsfactor is het niet eenvoudig om een bewegend onderwerp goed in beeld te houden en dat maakt het lastiger voor de autofocus om de scherpstelling perfect te krijgen. 

Beeldstabilisatie

VR, Vibration Reduction, is de benaming die Nikon kiest voor de beeldstabilisatie. Op een objectief waarmee je onderwerpen (en dus ook trilling) 11 keer kan vergroten ten opzichte van een 50mm standaardobjectief, is het onmisbaar. Nikon claimt een winst van zo’n vier stops. Een oud vuistregeltje zegt dat je (zonder stabilisatie)de langzaamste sluitertijd kan bepalen door 1 te delen door de brandpunstafstand. Voor dit objectief kan je dan uit op 1/500e seconde. Maar eigenlijk is op camera’s met een hele hoge resolutie als de D850 dat oude vuistregeltje achterhaald. Met 42 megapixel zie je ieder beetje onscherpte en dan is 1/1000e als langzaamste tijd zonder stabilisatie veel realistischer. We hebben met dit objectief op 1/60e seconde een aantal scherpe opnames kunnen maken met dit objectief. Vier stops winst is dus wel een reëel.

Bokeh

De AF-S NIKKOR 180–400mm f/4E TC1.4 FL ED VR heeft een vaste lichtsterkte van f/4 over het hele bereik zonder de converter en f/5.6 over het hele bereik met converter. Voor de kortste brandpunten, 200mm en 300mm is dat niet bijzonder lichtsterk, maar voor 400mm en 500mm is dat best behoorlijk. Op de 200mm stand na kan je zeggen dat dit objectief ongeveer een stop minder lichtsterk is dan de beste telelenzen met vast brandpunt. Die stop is vanuit het oogpunt van bokeh, de kwaliteit van de achtergrondonscherpte verwaarloosbaar. De scherptediepte is namelijk ook op f/4 bij 400mm en f/5.6 op 550mm bijzonder gering. Afhankelijk van hoe dicht je op je onderwerp staat, is het soms maar enkele centimeters. Achtergronden worden met dit objectief al heel snel wazig. En de kwaliteit van de onscherpte is fraai.

Conclusie Test Nikon AF-S 180–400mm f/4E TC1.4 FL ED VR

VOORDELEN

• Groot bereik
• Ingebouwde teleconverter
• Beeldstabilisatie
• Stof- en vocht
• bestendig
• Degelijke bouw
• Vaste lichtsterkte

Nadelen

• Groot
• Zwaar
• Prijs