Een joekel van een lens, deze Nikon 400 mm f/2,8E AF-S FL ED VR! Alleen de naam is al een mond vol. De nieuwste Nikon technologie zit er in: lichtsterke optiek, supersnelle autofocus, nano-coating tegen reflecties, vuilafstotende fluoride-coating op de vlakke frontlens, ED glas tegen chromatische aberratie, Fluorietglas voorkomt eveneens CA, maar beperkt bovendien het gewicht. De vibratiereductie die goed moet zijn voor ongeveer 4 stops. Op een APS-C  / DX body zoals de D7100 die we voor deze test gebruikten, is de brandpuntsafstand 600 mm. Goed voor natuur-, vogel- en sportfotografie. Beter en mooier zul je ze niet vinden, zwaarder ook niet (bijna 4 kilo). Is dit meesterstuk z’n geld waard?

Nikon AF-S 400mm f/2.8E FL ED VR op DX

Een Full-Frame objectief op een APS-C / DX body?

Vastbrandpunt telelenzen die specifiek geschikt zijn voor APS-C bodies (in Nikon-terminologie: voor het DX-formaat) zijn er niet zo veel. Omdat de seriegrootte van dergelijke objectieven niet al te groot is, zouden de ontwikkelingskosten zwaar drukken  op de prijs van zo’n lens. Wie een 400 mm KB-equivalent lens zoekt voor zijn APS-body, kan ook zijn toevlucht nemen tot een 300 mm Full-Frame objectief. Omdat je met het DX-formaat alleen het midden van de beeldcirkel gebruikt, worden randfouten vanzelf geëlimineerd. De beeldkwaliteit neemt dus nog toe.

Dat neemt niet weg dat Full-Frame (FX) objectieven zonder meer bruikbaar zijn op APS-C bodies.  Voor fotografen die zowel een APS-C body als een Full Frame body bezitten is het een voordeel dat de lenzen volledig uitwisselbaar zijn.

Bouw

De lens is ontworpen voor professioneel gebruik, en dat betekent een solide bouwwijze met weinig kunststof en veel metaal. Nikon spreekt over 16 elementen in 12 groepen (waaronder 2 fluoriet- en 2 ED-glaselementen) plus een beschermend, meniscusvormig glaselement, en 2 asferische lenselementen met een Nano coating. Er zit een knaap van een statiefgondel op, ook handig als handgreep bij het dragen. Er is zelfs een oog voor een draagriem. De frontlens is zo groot dat er nauwelijks filters op passen; daarvoor is een insteekhouder aan de achterkant, waar je filters van 40,5 mm in kunt schroeven. Als je geen filter gebruikt zit daar een helder glaasje in. Je kunt dat er wel uit schroeven, maar dan klopt de scherpstelling niet meer. Nikon levert zelfs op aanvraag een polarisatiefilter dat met een draaiknopje in de lens te verstellen is. Het elektronisch gestuurde diafragma (vandaar de “E ” in de benaming; de electronische sturing is  bedoeld om het gebruik van teleconverters mogelijk te maken) heeft 9 lamellen voor een fraaie ronde opening. Bij de lens hoort een carbon fiber zonnekap van  reusachtige afmetingen, die je tijdens transport omgekeerd kunt monteren. Op de voorkant past een beschermzak van textiel. Het geheel wordt geleverd in een prachtige koffer, helaas zonder wieltjes.

Wanneer je een statief gebruikt moet je dat absoluut onder de statiefgondel zetten en niet onder de body. Veel APS-C-bodies zijn van kunststof, en dat gaat zeker vervormen onder invloed van het enorme gewicht van de lens.

Autofocus

Voor het doel waarvoor deze lens gebouwd is, is een pijlsnelle autofocus een ‘must’. Snel, maar ook accuraat; de scherptediepte is bij deze brandpuntsafstanden immers klein. Op beide punten scoort deze 400 mm in de praktijktest vlekkeloos. Je merkt en hoort niet dat je scherpstelt, en de accuratesse is perfect. Om ‘pendelen’ tegen te gaan kun je het bereik van de AF limiteren. Mocht er sprake zijn van ‘front-focus’ of ‘back-focus’ afwijkingen, dan bieden de meeste bodies de mogelijkheid daarvoor te corrigeren. Er is een AF-Lock en AF-Memory Recall knopje om het scherpstelpunt vast te zetten of om terug te keren naar een vorig scherpstelpunt.

De vibratiereductie is volgens Nikon goed tot circa 4 stops.  Er zijn twee instelmogelijkheden: ‘normaal’ en ‘sport’. De laatste stand gebruik je wanneer je de camera zelf veel beweegt om je onderwerp te volgen, een soort ‘panning’ instelling. Uit onze metingen blijkt dat je met een sluitertijd van 1/30 seconde nog steeds een scherpe opname maakt als je gebruik maakt van beeldstabilisatie. Vanaf statief is een opname gemaakt met dezelfde sluitertijd nog scherper.

VR en Sports VR

Kadreren en scherpstellen met een telelens is lastig, omdat de kleinste beweging van de fotograaf voor een enorme uitwijking van het beeld veroorzaakt. Sportfotografen gebruiken meestal hele korte sluitertijden om het beeld te bevriezen. Bij korte sluitertijden maak je scherpere foto’s zonder beeldstabilisatie dan met. Je ziet dat terug in veel grafiekjes van onze testresultaten voor de effectiviteit van beeldstabilisatie van objectieven. Nikon heeft hier een heel elegante oplossing bedacht: Sports VR: Tijdens het scherpstellen staat de beeldstabilisatie van de Nikon 400mm f/2.8 aan, waardoor je een heel rustig zoekerbeeld hebt. Tijdens het maken van een actiefoto met Sports VR aan, is de beeldstabilisatie kortstondig uitgezet, waardoor je de maximale scherpte overhoudt. Hierboven zie je een filmpje van Nikon Asia, waarin de werking van Sports VR wordt geïllustreerd. Tijdens het maken van praktijkopnames (hiernaast) was het inderdaad een verademing om Sports VR te gebruiken. {vimeo}121681423{/vimeo}

Een lens met een effectieve brandpuntsafstand van 600 mm is nu niet direct een ideaal macro-objectief. Maar het kan wèl, getuige deze opname; hij is wel ietsje uitgesneden. Volle opening, 1/1250 uit de hand, ISO 3200. De kortste instelafstand van de lens is 2,6 meter

Lichtafval, vertekening, overstraling en chromatische aberratie

Vanwege de enorme hoeveelheid glas zijn extreme telelenzen gevoeliger voor overstraling dan een standaard lens. Vandaar dat er bij goede telelenzen altijd zulke enorm grote zonnekappen worden meegeleverd. Bij deze 400 mm krijg je een carbon fiber zonnekap mee die je bij niet-gebruik omgekeerd op de lens kunt schroeven. Bij deze lens zul je ook zonder zonnekap niet gauw last hebben van overstraling of nevenbeelden. Over lichtafval (vignettering), vertekening, overstraling en chromatische aberratie kunnen we kort zijn: die zijn er zo goed als helemaal niet! De optische kwaliteiten van deze lens zijn echt uitzonderlijk, waarbij we natuurlijk wel moeten aantekenen dat het hier gaat om het beste maar ook het duurste, dat Nikon te bieden heeft. De lat mag dus heel hoog gelegd worden.

Nikon 400mm f/2.8 @ D7100, 1/2000, f/6,3 Scherp tot op pixelniveau.

Scherpte

Scherpte drukken wij in ons testwerk uit als resolutie, het aantal lijnparen per beeldhoogte. Dit is voor een lens van deze brandpuntsafstand zeer hoog, zelfs bij volle opening, en zowel in de hoeken als in het midden. De hoogste waarden worden gemeten bij 1 stop diafragmeren (f/4), zie het plaatje hiernaast. De daling bij f/11 (en hoger) wordt veroorzaakt door diffractie. Het licht gaat  als het ware om het diafragma heen krullen en veroorzaakt wat kwaliteitsverlies. Dit is een fysisch verschijnsel dat bij alle lenzen optreedt.

De Imatest resultaten van deze lens zijn de beste die we tot nu toe bij een telelens van 400 mm of meer hebben aangetroffen. Dat de score voor resolutie niet uitkomt op een 9,9, wordt waarschijnlijk veroorzaakt door de enorme kolom lucht die zich bij het testen tussen testkaart en camera bevindt. Dezelfde testkaart die je met een 35 mm brandpuntsafstand beeldvullend vanaf 1 meter afstand fotografeert, fotografeer je met een grote telelens vanaf 30 meter afstand, waardoor het contrast – en een resolutiemeting is een contrastmeting –  afneemt.

Bokeh

Bokeh (de kwaliteit van de onscherpte) is bij lenzen met lange brandpunten maar zelden een probleem. Hieronder zie je fraai vervaagde achtergronden zonder rafelranden. Daarvoor staan de 9 diafragmalamellen garant.

Conclusie Test Nikon 400mm f/2.8 @ D7100

Voordelen

• Onovertroffen beeldkwaliteit voor een 400 mm
• Razendsnelle en accurate autofocus
• Prima beeldstabilisatie
• gebouwd voor langdurig professioneel gebruik

Nadelen

• Zwaar en groot
• Kostbaar

De Nikon 400mm f/2.8 is een objectief voor de meest veeleisende professional die het zich ook nog eens veroorloven kan. Zowel optisch als mechanisch is dit een droomlens. Op alle punten van onze laboratoriumtest, en ook tijdens de praktijktest, scoort deze lens uitstekend. Het is natuurlijk de vraag of je een objectief dat zó kostbaar is (kostbaar, niet noodzakelijkerwijs duur) niet beter kunt koppelen aan een Full Frame objectief. Op zo’n bedrag maakt dat tenslotte niet veel meer uit.