Het nieuwste Nikon vlaggenschip voor de fotojournalist is de Nikon D4S. Het is de topcamera van Nikon, waar werkelijk alles op en aan zit. Het is een verbeterde versie van de al enige jaren bestaande D4. Geen geheel nieuwe body dus, maar een ‘upgrade’: meer ISO, meer beeldjes per seconde en een nog betere autofocus. Professionele camera’s zijn veel robuuster uitgevoerd dan amateur camera’s. Ze worden gebouwd in relatief kleine series volgens de hoogste specificaties. Dat verklaart waarom de D4s de duurste Nikon spiegelreflex is. Wij onderzochten hoe de beeldkwaliteit van de Nikon D4S zich verhoudt tot de andere Nikon camera’s.
Nikon D4S versus Nikon D4
De Nikon D4s heeft veel eigenschappen gemeen met de D4. De bodies zijn nagenoeg identiek. Verschillen zijn:
- Hogere beeldsnelheid (nu 11 bps)
- Snellere beeldverwerking
- Groep-AF-veld scherpstelling
- Optioneel kleiner RAW-formaat
- Eén ISO-stop toegevoegd, nu maximaal 409.600
Nikon D4S of Canon 1DX?
Eigenlijk heeft de Nikon D4S maar één concurrent: de Canon 1Dx. Zowel qua prijs als qua bouwwijze en specificaties lijken deze twee professionele spiegelreflexcamera’s erg op elkaar. Beide camera’s zijn vermaard om hun hoge AF snelheid. De Canon heeft marginaal meer megapixels (18,1 tegenover 16, 2 voor de Nikon), meer AF punten (61 versus 51), een iets hogere beeldsnelheid (12 bps tegenover 11), maar een 1 stop kleiner ISO bereik. Beide camera’s hebben een supersnelle ethernet verbinding, beide filmen in full HD (de D4s in 60p, de 1Dx in 30p).
De Canon heeft 2 CF-kaartsleuven, de Nikon heeft een CF-slot en een gleuf voor de Sony XQD geheugenkaart die nog sneller is (maar die bij mijn weten nog door geen enkele andere fabrikant is geadopteerd). De D4S kan fotograferen in het ‘kleine’ RAW-formaat, waarover later meer. De keuze van de fotojournalist zal waarschijnlijk eerder gemaakt worden op basis van de lenzen die hij/zij al bezit dan op basis van de specificaties van de body. Een setje professionele Full Frame objectieven kost immers vele malen méér dan de camera. Betrouwbaarheid en service (onderhoud, beschikbaarheid van ruilcamera’s in noodgevallen) spelen in deze doelgroep een heel belangrijke rol. Op dit moment zie je langs de sportvelden ongeveer even vaak witte (Canon) als zwarte (Nikon) lenzen, waaruit blijkt dat de waardering voor de twee merken elkaar niet veel ontloopt.
Vormgeving
De Nikon D4S voelt en oogt als een klauwhamer: zwaar en oersolide. Mooi is anders (de camera is een soort wrattenzwijn met knoppen overal), maar functie gaat hier boven vorm! Alles is uitstekend afgewerkt en afgedicht, en bij alles is gedacht aan de professional die er onder vaak moeilijke omstandigheden mee aan de slag moet. Een voorbeeld : haal je het aan/uit hefboompje naar rechts dan worden bijna alle knoppen verlicht zodat je ook in het pikdonker de instellingen kunt aanpassen. Drie LCD’s; een horizontale en een verticale grip waarbij de knoppen precies op dezelfde plek zitten. De knoppen voelen allemaal net iets anders aan om vergissingen te voorkomen. Je grijpt nooit mis. Veranderingen in ISO, beeldformaat en- kwaliteit en witbalans laten zich razendsnel doorvoeren. De bediening kun je via persoonlijke instellingen ook nog eens volledig naar je eigen behoeften instellen.
Beeldscherm en zoeker
Uiteraard heeft de D4s een uitstekende optische zoeker met 100% beelddekking, plus een 3,2″ LCD-scherm met 9210K beeldpunten, dat je ook kunt gebruiken om via Live View op scherp te stellen. Voor een actiecamera ligt dat overigens niet voor de hand. Er zijn diverse instelmogelijkheden voor de weergave: volbeeld, met histogram, hoge lichten, diaweergave, meervoudig beeld enzovoort. Wat je bij weinig amateur-camera’s tegen zal komen, is de mogelijkheid om de kleurweergave van het beeldscherm aan te passen. Al verwachten wij dat de meeste fotografen het beoordelen van kleuren op een gecalibreerde monitor zullen doen.
Autofocus
Opname gemaakt met de Nikon D4s, met een 400mm f/4, tijdens de training voor de TT in Assen in 2014.Voor een actiecamera is een razendsnelle Autofocus van levensbelang. Nieuw bij de D4s is de groep-AF. Kon je altijd al zelf het AF-punt kiezen uit in totaal 51 velden, nu kun je een groep van 5 AF-punten selecteren. Dit geeft bij wat grotere objecten minder kans dat de camera per ongeluk een AF-punt gebruikt dat net buiten je onderwerp valt. De ontspanvertraging is erg klein: ongeveer 80 milliseconden. De AF is snel (minder dan een halve seconde van oneindig naar 1 meter met 50 mm f/1,4 objectief), maar misschien niog wel belangrijker: hij werkt ook bij weinig licht (lichtwaarde -2). Om razendsnel te kunnen fotograferen houden veel actiefotografen overigens hun vinger permanent op de AF-ON knop, zodat er geen sprake is van scherpstelvertraging.
Er zijn diverse AF-instelmogelijkheden, en het duurt wel even voor je die allemaal onder de knie hebt. Vooral met 3D tracking kun je bewegende objecten uitstekend volgen omdat de camera daarbij onder meer gebruik maakt van kleurinformatie van onderwerp en omgeving, zoals bij de foto van het vliegende visdiefje hiernaast
Beeldsnelheid Nikon D4s
Fotojournalisten nemen zelden één opname; zelfs bij statische onderwerpen laten ze meestal de motordrive ratelen. Zoiets heeft alleen zin wanneer de processor en de opslag zo’n serie probleemloos aan kunnen. De D4s scoort hier zeer goed. Wij schoten 30 opnames RAW plus JPEG hoogste kwaliteit in 2,6 seconden, dat is ruim 11 beelden per seconde. Marginaal meer dan de D4, die we naast de D4s tot onze beschikking hadden. De verwerkingstijd van zo’n serie is meer dan 3 minuten, maar door de grote buffer kun je wel gewoon doorwerken. Onderdeel van dit snelheidspakket is de Sony XQD geheugenkaart die sneller is dan de snelste SD-kaart maar desondanks buiten de D4/D4s nog geen ingang gevonden heeft.
De accu ondersteunt de enorme beeldsnelheid: volgens de CIPA norm kun je er 3000 opnames mee maken, volgens Nikon zelf méér. Om de processor en de buffer niet extra zwaar te belasten kun je kiezen voor het ‘kleine’ RAW-formaat, dit geeft bestanden ongeveer half zo groot als het ‘volledige’ NEF-formaat. Fotopersbureaus willen RAW’s hebben voor beeldidentificatie; voor hun publicaties hebben ze aan een JPEG van niet meer dan 2 MB genoeg. De kleine RAW’s zijn dan voldoende.
Resolutie en beeldkwaliteit
Waar de Nikon D810 streeft naar optimale beeldkwaliteit, is de D4s ontworpen met een compromis tussen beeldkwaliteit en opnamesnelheid. “Slechts” 16 megapixels dus. Dit wil beslist niet zeggen dat de beeldkwaliteit onder de maat zou zijn. Al onze opnames toonden ragfijne detaillering extreem weinig ruis en een groot dynamisch bereik. Zelfs voor landschappen is de camera goed bruikbaar. Ook hier geldt dat de body pas goed tot z’n recht komt met kwaliteitsglaswerk. Wie al een klein vermogen uitgeeft voor de body doet er verstandig aan een soortgelijk bedrag te reserveren voor een set professioneel glaswerk, zoals de naadloos op elkaar aansluitende serie 14-24, 24-70 en 70-200 mm f/2,8.
Dit kunstwerk staat op de dijk bij Lelystad en staat in de volksmond bekend als de “poepende man”. Voor wie het niet kent: het is 40 m hoog! De opname is gemaakt met een 70-200 mm f/2,8 Nikkor objectief op stand 70 mm, 1/2000 sec, ISO 100.
Dynamisch bereik
Het dynamisch bereik van de Nikon D4s is met 13 stops extreem hoog. Hier is een sensor met relatief grote pixels (weining megapixels) duidelijk in het voordeel. Vergelijken we het dynamisch bereik van de Nikon D4s met de modernere Nikon D810, dan wint de Nikon D810 het bij 32 ISO, maar wint de Nikon D4s het bij hoge iSO waarden. Op dit punt verslaat de Nikon D4s de Canon 1Dx duidelijk.
Ruis
Bij ISO waarden tot 6400 ISO behoort de Nikon D4S bij de beste camera’s die we getest hebben, als het om ruis gaat. ‘Slechts’ 16 megapixels op een volformaat sensor heeft als voordeel dat de afzonderlijke pixels relatief groot zijn en daardoor een goede signaal-ruisverhouding hebben. Bijkomend voordeel is, dat je een Nikon D4s bestand beter kan vergoten door middel van interpolatie dan bestanden van andere camera’s, zonder last te krijgen van artefacten.
Het ISO-bereik van de D4s loopt tot Hi-4, dit komt overeen met 409.600 ISO. Je kunt dan bij het licht van een lucifer nog uit de hand fotograferen. Wel is er bij die extreem hoge ISO waarde sprake van een stevige ruis, ook bij ingeschakelde ruisonderdrukking. Hi-4 is, wanneer niet al te hoge eisen worden gesteld (bijvoorbeeld voor foto’s op het web) nog wel bruikbaar, maar is voor serieus werk te ontraden. De opname rechts is het volledige beeld, dus niet aangesneden. De kleurinformatie blijft redelijk behouden en de boektitels zijn nog te lezen, maar de schaduwpartijen worden erg korrelig.
Hieronder een praktijkopname in de duistere krochten van de dierentuin. De Nikon D4s bestanden zijn ook bij hoge ISO waarden extreem ruisvrij. Beweeg je muis over de opname voor een deelvergroting op 100% van een 52.600 ISO RAW opname die meerdere stops lichter is gemaakt om de zichtbaar te maken wat er zich in het donker bevindt.
Connectiviteit
Da’s een nieuw woord: het geeft aan hoe gemakkelijk en snel een camera met de buitenwereld kan communiceren.
De D4s heeft géén WiFi, maar wel, naast de min of meer obligate mini-USB en HDMI (desgewenst ‘schoon’ d.w.z. zonder camera-informatie), een ethernet (LAN) uitgang. Daarmee kun je razendsnel foto’s doorsturen naar laptop of direct naar de redactie. Ook is er een aansluiting waarop draadloze adapters kunnen worden aangesloten (WT-4 en WT-5). Daarmee kun je uploaden maar ook op afstand bedienen. Voor de sportfotograaf van levensbelang, deze mensen werken vaak met op afstand bediende camera’s. Denk maar aan voetbal, vroeger verdrongen zich twintig fotografen achter elk doel maar dat mag niet meer; nu zie je draadloos bediende bodies met groothoeken op kleine statiefjes staan. De adapters moet je er wel apart bij kopen en zijn niet goedkoop.
Een straatportretje, geschoten met de 70-200 mm f/2,8, 1/160 seconde uit de hand. De VR stond uiteraard aan. 800 ISO.
Video
Natuurlijk kan de D4s ook video-opnames maken, en wel in 1080p met maximaal 60 beeldjes per seconde. Automatisch scherpstellen kan aan het begin van de opname, of door tijdens de opname op de AF-knop te drukken; hij volgt dus niet automatisch. De belichting doet dat wel, maar je kunt die ook vastzetten vóór de opname. Fotograferen tijdens een filmopname is mogelijk, maar dan stopt de film. Voor het filmen zijn er aansluitingen voor een externe microfoon en een koptelefoon. Je kunt de geluidskwaliteit nog optimaliseren voor stemgeluiden en ook windgeruis uitfilteren.
Conclusie Nikon D4s test
Voordelen
- Gebouwd als een tank
- Alles zit er op en er aan
- Snelle en effectieve AF
- Hoge beeldkwaliteit; indrukwekkend dynamisch bereik en erg weinig ruis
- Zeer hoge beeldsnelheid
Nadelen
- Groot en zwaar
- Kostbaar
De Nikon D4s is hèt werkpaard voor de actie- en reportagefotograaf. Alles is ontworpen en uitgevoerd met de fotojournalist in het achterhoofd. De camera streeft niet naar de allerhoogste beeldkwaliteit, want daarvoor heeft de sensor te weinig megapixels (en kun je beter een Nikon D810 kiezen), maar is wel razendsnel, weerbestendig, stofbestendig, ijzersterk, lichtsterk en heeft een enorme accucapaciteit. Eigenlijk zijn er maar twee minpunten: de camera is onvermijdelijk loodzwaar (alleen de body met accu weegt 1350g) en kostbaar (meer dan 6000 Euro). Is dat duur? Voor een amateur: ja. Voor een professional die er zijn brood mee verdient: nee. Er is immers geen betere Nikon.
