Nikon is een van de weinige cameramerken die een uitgebreide reeks objectieven bouwt waarmee je het scherptevlak kan verleggen en het perspectief kan corrigeren. Die reeks is sinds oktober 2016 aan de groothoekkant uitgebreid met de PC NIKKOR 19mm F/4E ED. Een objectief met een adviesprijs vlak onder de 4.000 euro, waar lang aan gewerkt is en dat weer een stap vooruit is op het gebied van beeldkwaliteit.

Een opname uit de hand met de PC NIKKOR 19mm f/4. Door de verstelling naar boven vallen de gebouwen niet achterover en krijgen ze een monumentale uitstraling.

Alles recht en scherp: PC NIKKOR 19mm F/4E ED

Er zijn meer camera- en objectieffabrikanten die een tilt- of tilt-shift lens maken of gemaakt hebben. Maar naast Nikon is er maar een merk dat een complete reeks tilt-shift objectieven maakt in een groothoek, standaard en tele-uitvoering. De perspectiefcorrectie (PC) serie bestond bij Nikon uit een 24mm, 45mm en 85mm en dat kwam exact overeen met wat Canon leverde. Dat veranderde begin 2009 toen Canon met een 17mm TSE op de markt kwam. Vanzelfsprekend hoopten Nikonfotografen dat Nikon ook snel met een soortgelijk objectief zou komen. Het heeft een tijd geduurd, maar dat geduld is nu eindelijk beloond. Met de PC NIKKOR 19mm F/4E ED biedt Nikon ook een ultragroothoek objectief met verstelmogelijkheden. Het objectief biedt shiftverstellingen om het perspectief te kunnen beïnvloeden en tilt-verstellingen om het scherptevlak te kunnen verleggen. Shift wordt veel gebruikt om onderwerpen als gebouwen zonder vertekening te fotograferen. Tilt wordt meestal gebruikt om de scherpte beter over een onderwerp te verdelen zodat je meer van je onderwerp scherp in beeld krijgt. Maar het wordt ook vaak tegengesteld gebruikt om bij portretten juist alleen de ogen scherp te krijgen of om miniaturen te maken.

Verstellingen

Die verstelmogelijkheden worden veel gebruikt in de architectuur- en studiofotografie. Architectuurfotografen gebruiken de verstellingen om gebouwen mooi recht in beeld te zetten. Met een gewone groothoek lijken gebouwen achterover te vallen als je de camera omhoog richt om ook de bovenkant ervan in beeld te krijgen. Met een tiltshiftobjectief hoef je de camera niet omhoog te richten. Je kan de camera gewoon rechthouden en je draait alleen het objectief naar boven. Zo krijg je de bovenkant in beeld en blijft het gebouw toch rechtstaan. Datzelfde effect kan je ook gebruiken als landschapsfotograaf bij het fotograferen van hoge bomen of bergen. In de studio worden dit soort objectieven gebruikt om objecten die onder een hoek worden gefotografeerd toch hun normale vorm te laten behouden en om het scherptevlak te verleggen zodat onderwerpen optimaal scherp worden. Zonder die mogelijkheid moet je als studiofotograaf veel eerder maximaal diafragmeren of focusstacking gebruiken. Over het algemeen zal in de studio wel eerder een 85mm dan een 19mm worden gebruikt. Maar zo’n groothoek biedt extra creatieve mogelijkheden. Wat ook heel goed gaat met tiltshiftobjectieven is het stitchen van foto’s. Wanneer je twee foto’s maakt waarbij het objectief maximaal naar boven en onder of naar links en rechts versteld is, dan zijn die vaak heel gemakkelijk aan elkaar te plakken met bijvoorbeeld de ‘merge’ optie van Photoshop. Zo kan je met de 19mm panorama’s maken waarmee je meer in beeld krijgt dan met een gewone 19mm mogelijk is. Je kan in principe hetzelfde beeld krijgen door een opname te maken met bijvoorbeeld een 14mm en daar de onder- en bovenkant van af te snijden, maar dan verlies je pixels. Met de stitch-methode met de 19mm krijg je er juist meer. Dat is ideaal voor fotografen die graag grote prints maken.

Bouw en autofocus

De PC-Nikkor 19mm is groot en zwaar (bijna 900 gram) en dat is heel normaal voor een objectief als dit. Om verstellingen mogelijk te maken moet de beeldcirkel van het objectief een stuk groter zijn dan bij gewone fullframe objectieven. Dat wil zeggen dat het beeld dat door dit objectief geprojecteerd wordt veel groter is dan de afmetingen van de sensor. Daardoor kan je de sensor binnen dit veel grotere plaatje verschuiven. Zo’n grotere beeldcirkel plus de extra mechanische constructies om de verstellingen mogelijk te maken zorgen voor wat grotere afmetingen en een stevig gewicht. De frontlens is ook veel boller dan bij een gewoon objectief met dit brandpunt normaal is. De lens steekt een behoorlijk eind naar buiten. Dat vraagt om wat extra voorzichtigheid. Rondlopen met dit objectief op de camera zonder de speciale lensdop is niet zo’n goed idee. Filters kan je er ook niet zomaar op schroeven, al is het met gebruik van speciale adapters niet helemaal onmogelijk. Lee maakt bijvoorbeeld voor de Nikon 14-24mm en de Canon 17mm TSE adapterringen voor hun filtersysteem en vermoedelijk zullen ze er ook wel een voor de 19mm NIKKOR maken. Verstellen met de Canon 17mm is met zo’n adapterring nauwelijks meer mogelijk en datzelfde zal ook voor de 19mm van Nikon gelden. De PC NIKKOR 19mm F/4E ED is degelijk gebouwd. Nikon’s Nano Crystal Coat beperkt beeldschaduwen en lichtvlekken.Dit objectief is voorzien van Nikon’s fluorcoat, die water, stof en vuil actief afstoot zonder dat dit ten koste gaat van de beeldkwaliteit.
Al de verstelmogelijkheden maken autofocus onmogelijk. Er zitten dus ook geen motortjes in het objectief. Het enige elektronische aan het objectief is het diafragma. Verstellen en scherpstellen doe je handmatig. Alles loopt heel mooi soepel en volstrekt spelingsvrij en is ongetwijfeld bestand tegen jarenlang professioneel gebruik. De shiftverstelling gaat met een wieltje met een apart asje. Verstellen kan alleen door aan het wieltje te draaien. Onbedoeld verstellen doordat je per ongeluk tegen het objectief duwt, is hierdoor onmogelijk. Het objectief heeft geen zonnekap. Voor een groothoek-tiltshiftobjectief heeft dat ook niet zoveel zin. Wel wordt er een speciale, diepe lensdop meegeleverd die de bolle frontlens bij transport beschermd en die goed vergrendeld op het objectief zit. Het is een lensdop om zuinig op te zijn, omdat een nieuwe waarschijnlijk niet goedkoop zal zijn en ook niet bij de fotowinkel om de hoek op voorraad zal liggen.

Optische prestaties Nikon PC 19mm tilt/shift

De beeldhoek van 19 mm betekent dat fotografen de werkelijke verhoudingen van een onderwerp kunnen laten zien of meer kunnen vastleggen van een gebouw en minder van de voorgrond. Een opname uit de hand met de PC NIKKOR 19mm f/4, waarbij een verstelling is toegepast. Zo kan de compositie worden aangepast zonder de camera omhoog of omlaag te moeten richten. Gebouwen blijven hierdoor recht staan waardoor een stadsfoto als deze beter klopt. Je verwacht met de hoge contrasten van gebouwen tegen zo’n lichte lucht wat chromatische aberratie te zien, maar die is volledig afwezig.

De PC NIKKOR 19mm F/4E ED levert een hele hoge beeldkwaliteit. Architectuurfotografen verwachten eigenlijk niet meer of minder dan dat een objectief als dit vertekeningsvrij is. Als rechte lijnen in de foto rond gaan lopen en in nabewerking gecorrigeerd moeten worden, dan heeft zo’n objectief eigenlijk niet veel zin. De PC NIKKOR 19mm F/4E ED voldoet gemakkelijk aan de hoogste verwachtingen. De vertekening is vrijwel 0%, zelfs bij maximale verstelling. Lichtafval is ook iets dat vaak bij supergroothoeken optreedt. Maar niet bij deze PC NIKKOR 19mm. Ook chromatische aberratie is buitengewoon goed onderdrukt en dat is een hele prestatie voor een objectief met zo’n grote beeldhoek en beeldcirkel. De 19mm NIKKOR is ook voorzien van de nieuwste coatings. Dat merk je wanneer je een lichtbron in beeld hebt. Ondanks de grote bolle frontlens en het grote aantal lenselementen is het vrijwel onmogelijk om overstraling of flare te krijgen.

Conclusie Test Nikon PC 19mm f/4E ED tilt/shift

 VOORDELEN

• Hoge beeldkwaliteit tot in de hoeken
• Uitgebreide verstelmogelijkheden
• Goede vergrendelingen van de verstellingen
• Heel weinig lichtafval, zelfs bij verstellingen
• Degelijke bouw

Nadelen

• Groot & Zwaar
• Hoge prijs

PC Nikkor 19mm f/4E ED is ideaal voor perfecte architectuur-, kunst- en landschapsfotografie zonder Photoshop

De PC NIKKOR 19mm F/4E ED is een specialistisch objectief. Maar als je weet wat je er mee kan, dan kan je er bijzondere foto’s mee maken die met andere objectieven niet kunnen zonder er op zijn minst heel veel aan te photoshoppen. Wie kan spelen met dit objectief zal heel veel creatieve mogelijkheden ontdekken. Gebruik je de PC NIKKOR 19mm F/4E ED zonder verstelling dan is de beeldkwaliteit buitengewoon hoog. Dat is logisch. Je gebruikt dan eigenlijk alleen het centrum van het beeld, zelfs op een fullframe camera. Wat knap is, is dat de prestaties ook hoog blijven wanneer er versteld wordt. De vertekening is vrijwel 0 en datzelfde geldt voor de lichtafval. Ook zonder de verstelmogelijkheden is dit dus al een heel interessant objectief vanwege de optische prestaties.