De Olympus 300mm f/2.8 Zuiko Digital is een om zijn unieke bouw- en beeldkwaliteit fameuze telelens voor natuur-, sport- en telemacrofotografie. Maar zijn prijs, gewicht – en het feit dat het objectief ontworpen is voor four-thirds camera’s die niet meer worden gemaakt – maken deze topper uit 2005 een minder voor de hand liggende kandidaat voor de populaire micro-43 camera’s van dit moment. Sinds 2005 is er veel vooruitgang geboekt bij het sneller en nauwkeuriger maken van AF en zeker bij nieuwe telelenzen profiteer je daarvan. |
 Olympus 300mm f/4 PRO @ OM-D E-M1 + 1.4x converter f/7.1, 1/200 sec, 100 ISO (beelduitsnede) |
|
| Hoge scherpte, contrast en heldere kleuren bij een extreem lange brandpuntsafstand. Twee maanden gelden stond dit nog op de bucketlist van de (semi-) professionele fotograaf met een micro-43 camera. Zowel de recent uitgebrachte Panasonic 100-400mm als de Olympus 300mm f/4 maken het waar. | |
Olympus M Zuiko 300mm f/4.0 IS Pro ED? Solide! |
|
 |
|
| Olympus is een merk dat daadwerkelijk meedenkt met fotografen. Voorbeeldje? Eigenaren van een Arca-Swiss compatibel statief moeten even goed naar de statiefgondel in bovenstaand plaatje kijken: de statiefgondel van de Olympus 300mm f/4 past meteen zonder statiefplaatje te gebruiken. Praktisch! Zou er ook een statiefgondel op de markt komen voor andere statieven? Ik hoop het. | |
Bouw en autofocus |
|
|
Net als de eerdere Olympus PRO lenzen die we hebben getest (Olympus 8mm Fisheye, Olympus 12-40mm f/2.8 en Olympus 40-150mm f/2.8) is dit Olympus objectief niet alleen heel mooi om te zien, maar ook oerdegelijk gebouwd. Dat voel je meteen als je dit objectief voor het eerst in handen hebt. Vergelijk je de Olympus 300mm f/4 met de Panasonic 100-400mm, dan lijkt een verschil van 30% op een kilo mee te vallen. Dat is ook een verwaarloosbaar verschil voor een professionele fotograaf, die een camera gewend is van meer dan anderhalve kilo en een lens die een veelvoud daarvan weegt. Ben je niet gewend om met een zware camera te werken, dan kan het zijn dat je het fotograferen met de Panasonic zoom je makkelijker afgaat. Een verschil van 30% merk je echt. |
{insertgrid ID = 288} |
|
[widgetkit id=”153″] Handmatig scherpstellen met de brede geribbelde metalen ring verloopt zeer prettig. Net als de andere Olympus PRO objectieven heeft deze lens een Focus clutch mecahnisme voor het schakelen tussen AF en handmatig scherpstellen. Bij een spiegelreflexcamera met een hoge resolutie sensor kan je last krijgen van front- of backfocus, omdat de scherpstel module niet op de sensor zit, maar ergens anders in de camera. Omdat een spiegelloze systeemcamera scherp stelt op het sensor signaal, heb je nooit last van front- of backfocus. De stille scherpstel motor van de 300mm f/4 maakt gebruik van een fly-by-wire, waardoor de scherpstelring als je de AF motor handmatig overruled geen harde stop heeft bij de kortste en langste scherpstelafstand. Maak je gebruik van de focus-clutch, dan heb je wel een harde stop bij de uiterste scherpstel afstanden. Daardoor weet je bij handmatig scherpstellen zeker dat je op een gegeven moment te ver hebt doorgedraaid tijdens het scherpstellen. Op ons testexemplaar zat de scherpstelring iets te los naar mijn smaak, waardoor je onbedoeld de camera op handmatig scherpstellen kon zetten. |
|
 |
|
|
Denk niet dat je zonder oefening met allemaal geslaagde opnames thuis komt. Het ligt – zeker in mijn geval – niet aan de apparatuur, maar aan de fotograaf. Ik ben niet gewend om met extreme telelenzen te fotograferen. Het vergt oefening om bij een extreem kleine beeldhoek precies op het onderwerp te mikken. De AF is erg snel en zoals je op veel professionele objectieven van andere merken aantreft, kan je het scherpstel bereik begrenzen in 3 standen volledig bereik, 1,4 tot 4 meter en van 4 meter tot oneindig. Verstandig gebruik van deze scherpstel begrenzing maakt het mogelijk om nog sneller scherp te stellen. Continu AF is dankzij de fasedetectie sensor van de Olympus OM-D E-M1 snel. Toch denk ik dat de camera hier de beperkende factor is, en dat deze lens met een eventuele opvolger van de OM-D E-M1 nog sneller zal blijken te zijn. De Olympus EE1 Dot, waarover zo meteen meer, verhoogt het aantal geslaagde actie opnames |
|
Neusje van de zalm: Olympus’ 5 axis Sync Image Stabilization |
|
| {youtube}qSj5qQR1hlM{/youtube} | |
Uit onze eerdere testen weten we al dat de IBIS beeldstabilisatie van Olympus camera’s daadwerkelijk zorgt voor een enorm stabiel beeld. Ingebouwd in de Olympus 300mm f/4 PRO is een eveneens ongelofelijk goede beeldstabilisatie die bovendien kan samenwerken met de in body beeldstabilisatie van de Olympus OM-D E-M1 of E-M5 Mark II. Deze 5-assige gesynchroniseerde IS is volgens de specificaties goed voor een winst van 6 EV-stappen. In normaal Nederlands: een foto die je uit de hand schiet met een sluitertijd van 1/1000 sec zonder beeldstabilisatie is net zo scherp als een opname gemaakt met een sluitertijd van 1/15 seconde met beeldstabilisatie. Bij oudere camera’s kan je kiezen tussen sensor- en lens stabilisatie: kies bij lenzen met een extreem lange brandpuntsafstand altijd voor lens stabilisatie. Bij extreme telelenzen moet de sensor in de body enorme uitslagen maken om te corrigeren voor de bewegingen die een lens maakt. Daarom heeft Olympus de 300mm f/4 voorzien van ingebouwde beeldstabilisatie. Bijkomend voordeel is dat bezitters van een Panasonic camera ook profiteren van beeldstabilisatie. Bij enkele Olympus camera’s werkt de beeldstabilisatie in de camera samen met de beeldstabilisatie in de lens (5-assige Sync IS), zoals wordt uitgelegd in bovenstaande video. Dit is een recente ontwikkeling waarvan je, bijvoorbeeld als bezitter van een Olympus OM-D E-M1, alleen profiteert als je de meest recente (gratis) firmware op je camera installeert. Olympus is een van de fabrikanten, net als bijvoorbeeld Sigma, Panasonic en Fujifilm, die hun klanten vergaande service verlenen door nieuwe technologische innovaties ook beschikt. |
|
 |
|
| Onderstaande praktijkopname is een mooie illustratie van de uiterst effectieve beeldstabilisatie. Op een bewolkte, grauwe dag zie ik twee everzwijnen en maak ik zo snel als ik kan een opname met een sluitertijd van 1/13 seconde. Dit is niet het beste resultaat van een serie opnames: het is een realistisch voorbeeld uit de praktijk. De everzwijnen bleven niet staan voor een tweede opname. Als je deze opname uitvergroot tot 100% kan je zien dat bij een sluitertijd van 1/13 seconde minder is dan een opname gemaakt met een kortere sluitertijd. Toch overheerst bij mij de verwondering dat ik uit de hand een dergelijke opname kan maken met een telelens met een beeldhoek die gelijk is aan de beeldhoek van een 600mm lens op een camera met een volformaat sensor. Niet met een sluitertijd van 1/800 seconde (waarvoor ik de ISO had moeten veranderen van 100 naar 6400), maar met een sluitertijd van 1/13 seconde.Het zou me niets verbazen dat als ik iets meer tijd had gehad om een goede stabiele houding aan te nemen en ik een paar opnames achter elkaar zou kunnen maken, dat zelfs een sluitertijd van 1/6 seconde nog een scherpe opname oplevert. Bizar. | |
 Uitvergroot tot 100% (beweeg je muis over bovenstaand plaatje) is het oog van het everzwijn in een opname gemaakt met 300mm 1/13 seconde (= 600mm FF beeldhoekequivalent) dankzij de gesynchroniseerde beeldstabilisatie nog scherp. Minder scherp dan een opname gemaakt vanaf statief, maar scherper dan een opname gemaakt met een sluitertijd van 1/300 zonder beeldstabilisatie. |
|
Fantastische close-up lens |
|
 |
|
| Bij een 600mm telelens op een camera met een volformaat sensor moet je bij de kortste scherpstelafstand denken aan een meter of 5. Dat levert een afbeeldingsmaatstaf van ongeveer 1:7. Een onderwerp van ongeveer 25 cm breed krijg je beeldvullend in beeld. De Olympus 300mm f/4 heeft een kortste scherpstelafstand van ca. 1,4 m, waarmee je een onderwerp van ongeveer 7 cm beeldvullend in beeld krijgt. Dankzij een afbeeldingsmaatstaf van 0.24x (0.48x omgerekend naar full-frame) kan je vanaf relatief grote afstand close-up opnames maken van insecten, zonder dat ze jouw aanwezigheid merken. In vergelijking met echte macrolenzen, die meestal een veel kortere brandpuntsafstand | |
Geen overstraling
|
|
|
De Olympus 300mm f/4 is voorzien van een nieuwe coating, Z Coating Nano, wat inhoudt dat er een laag van nanodeeltjes is aangebracht op een aantal lenselementen, waaronder de frontlens. Deze nano coating lijkt zeer effectief in het voorkomen van interne reflecties. Bij eerdere testen kwamen we bij felle tegenlicht situaties nog wel paarse vlekken tegen, maar bij het testen van de 300mm f/4 hebben we geen overstraling of nevenbeelden gezien in onze opnames. |
|
| [widgetkit id=”153″] | |
Scherpte
|
|
 |
|
|
Voor het analyseren van de scherpte hebben we testopnames gemaakt die we gelijktijdig als RAW en als jpg bestand in de testcamera hebben opgeslagen. Onderstaande grafiek toont de met Imatest gemeten resolutie (MTF50) van jpg bestanden die met een Olympus OM-D E-M1 (16 megapixels) zijn gemaakt. De gemeten resolutie is iets hoger dan de gemeten resolutie van de Panasonic 100-400mm bij dezelfde brandpuntsafstand, op een Panasonic GX8, met een 20 megapixel camera. We zijn nu bezig met het maken van praktijkopnames met beide lenzen op dezelfde camera (OM-D E-M1) om te onderzoeken of we een verschil in beeldkwaliteit zien. Ook maken we opnames met de Olympus 300mm f/4 met de 1,4x teleconverter. |
|
 |
|
| De MTF50 is getest in de beeldverhouding 4:3, maar de scores in de conclusie zijn berekend bij een beeldverhouding van 2:3. Daardoor zijn de meetresultaten in de lensvergelijker of in ons testoverzicht van resultaten bij afzonderlijke brandpuntsafstanden (kijk bij 600mm)) rechtstreeks te vergelijken met de meetresultaten van lenzen op een camera met een APS-C of volformaat sensor. | |
Geen chromatische aberratie, lichtafval of vervorming
|
|
 |
|
| Zowel laterale (paarse en groene randen bij scherpe contrastovergangen in de hoeken van het beeld) als longitudinale (“kleurbokeh”) chromatische aberratie zijn niet zichtbaar. Bij micro-43 camera’s worden lensfouten al in de camera gecorrigeerd, dus je zou kunnen denken dat dit komt door in-camera correctie van eventuele lensfouten. Dat is in dit geval niet zo. Het komt door een goed lensontwerp, de juiste glassoorten en een zorgvuldige productie, cq strenge kwaliteitscontrole. Want het geldt bij de Olympus 300mm f/4 ook voor ongecorrigeerde RAW bestanden: je hebt geen last van lensfouten zoals chromatische aberratie, vervorming en lichtafval. De lage chromatische aberratie in ongecorrigeerde RAW bestanden is te danken aan de hoogwaardige glassoorten die zijn toegepast. Lichtafval is bij over het hele bereik niet zichtbaar: iets meer dan 1/3 stop in een ongecorrigeerd RAW bestand bij f/4 en na 1 stop diafragmeren gelijk aan nul. Ook vervorming is feitelijk afwezig: minder dan 0,25% in een ongecorrigeerd RAW bestand. Voor een deel is die lage vervorming te danken aan de compacte afmetingen: vervorming neemt toe met de grootte van de lens. Bij high end full frame telelenzen met een brandpuntsafstand boven de 250mm is een vervorming van 1% heel gebruikelijk. | |
Bokeh |
|
 |
|
|
Hoe langer de brandpuntsafstand van een lens en hoe lichtsterker de lens, des te mooier de bokeh wordt. Vergelijk je de bokeh van de Olympus 300mm f/4 met de bokeh van lichtsterke telelenzen (300mm f/2.8, 500mm f/5.6, etc.) op een camera met een full frame sensor, dan is er nog wel een verschil. Bij extreme telelenzen op een camera met een volformaat sensor krijg je bij volle opening een tot 1 kleur vervaagde achtergrond, alsof het onderwerp voor een studio-achtergrond is geplaatst. Bij de Olympus 300mm f/4 krijg je een mooi vervaagde achtergrond, zoals in bovenstaand voorbeeld. Maar niet zo vervaagd dat de hele achtergrond slechts 1 kleur is geworden. Het is een kwestie van smaak, waarover de discussie nooit zal eindigen. Sommigen ervaren een dergelijke achtergrond minder mooi dan een volkomen egale achtergrond. Persoonlijk vind ik het een meerwaarde dat het ook bij een extreme telelens mogelijk is om het karakter van de achtergrond terug te zien in een mooi vervaagde bokeh. |
|
Must have accessoires: 1.4x converter & EE1 Dot |
|
|
|
|
 |
|
| Een andere must have is de Olympus EE1 Dot. Dit is een ideale oplossing voor iedere fotograaf met een extreme telelens, ongeacht het merk. Een Nikon of Canon fotograaf met een spiegelreflex camera heeft net zo veel profijt van dit accessoire als een fotograaf met een micro-43 camera. Probleem? Bij het fotograferen of filmen met een extreme telelens is de beeldhoek zo klein, dat het veel ervaring vergt om precies op de juiste plaats te richten. Zie je een vogel vliegen, dan is de kans groot dat als je je oog voor de zoeker houdt, je alleen maar blauwe lucht ziet en geen vogel. En waar moet je heen als de vogel buiten het zoekerbeeld vliegt? Moet je naar rechts of naar links? Helemaal als er nog niet scherp gesteld is, wordt het erg lastig om snel het onderwerp in beeld te krijgen met een extreme telelens. Oplossing? De Olympus EE1 Dot is een zoeker met een rood vizier in het midden, die je in het flitscontact van je camera plaatst. Het rode vizier kan je uitlijnen met wat er op de foto komt. Heb je dat gedaan, dan hoef je niet meer door je zoeker te kijken om een vogel in vogelvlucht te blijven volgen. Dankzij de Olympus E1 Dot weet je precies hoe je een (bewegend) onderwerp op grote afstand met een extreme telelens in beeld krijgt en houdt. Het enige wat je hoeft te doen, is het rode puntje samen te laten vallen met je onderwerp. Ideaal voor fotografie en video.Ik ga er een kopen. |
|
| {insertgrid=359} | {insertgrid=360} |
Conclusie Olympus 300mm f/4 test met Olympus OM-D E-M1 |
|
|
|
Gebruik de Lensvergelijker of kijk in ons overzicht van geteste objectieven om dit objectief te vergelijken met andere objectieven. |
|
WYSIWYG score: Deze tabel geeft de prestatie weer van dit objectief als je de bestanden in de camera opslaat als jpg, waarbij je alle beschikbare in-camera lenscorrecties hebt aanstaan. Deze score geeft je voor deze objectief / testcamera combinatie: “What you see is what you get”. |
{loadmodule mod_custom, LensConclusie}{insertgrid ID = 301} |
| Puur RAW score: Deze tabel geeft de prestatie weer van dit objectief als het bestand in de camera wordt opgeslagen als een RAW bestand. Deze score benadert de intrinsieke kwaliteit van de combinatie van objectief en testcamera. Maak je gebruik van Photoshop, Lightroom of SilkyPix voor het converteren van RAW bestanden, dan zijn de RAW scores gelijk aan de jpg scores. | {loadmodule mod_custom, LensConclusie}{insertgrid ID = 302} |
Voordelen
|
Nadelen
|
| {insertgrid=344}{insertgrid=345}{insertgrid=346} | |
Camera’s met een micro-43 sensor bieden een hele hoge beeldkwaliteit, gekoppeld aan veel lichtere en compactere objectieven. Veel reportage-, portret- of reisfotografen stappen over op een compacte systeemcamera met bijbehorende objectieven, omdat de bouw- en beeldkwaliteit voldoen aan hun strenge kwaliteitseisen terwijl de gewichts- en ruimtebesparing enorm is. Voor natuur- en sportfotografie was het micro-43 lenzenaanbod niet concurrerend met de grote lenzen die worden gebruikt door sport- en natuurfotografen. Professionele sport- en natuurfotografen zijn daarom nog altijd gewend om te reizen met enorm grote en zware uitrustingen. |
|
Er zijn twee accessoires waarvan ik vind dat je die al bij aanschaf van de Olympus 300mm f/4 ook zou moeten kopen. Ten eerste de 1.4x converter, tenzij je die al had gekocht smaen met de Olympus 40-150mm f/2.8 PRO. Teleconverters zijn een praktische oplossing om zonder al te veel gesjouw het bereik van een telelens verder te vergroten. Dat werkt alleen goed bij objectieven die optisch heel erg goed zijn. Zowel de Olympus 40-150mm f/2.8 als de Olympus 300mm f/4 voldoen daaraan. Het verlies in beeldkwaliteit bij gebruik van een teleconverter is heel erg klein klein en AF blijft goed functioneren. Binnenkort publiceren we een test van de Olympus 300mm f/4 met teleconverter.