Sinds augustus 2012 is een nieuwe, exotische tak aan het pakket micro-43 lenzen toegevoegd en mondjesmaat leverbaar: de Tokina 300 mm f/6.3 MF Macro. Het ontwerp van deze super-telelens is uniek binnen het micro-43 lenzen aanbod. Het lenzenstelsel bestaat namelijk niet alleen uit lenzen maar ook uit 2 spiegels. Een groot voordeel daarvan is de korte bouw en het lage gewicht. Strikt gesproken is het geen macro-objectief, omdat er geen 1:1 afbeeldingsmaatstaf gerealiseerd wordt. Maar een brandpuntsafstand van 600 mm (omgerekend naar een volformaat sensor), in combinatie met een kortste instelafstand van 80 cm, maakt dat je onderwerpen wel spectaculair (1:2) dichtbij haalt.

Spiegellenzen worden al een tijd gebruikt in de fotografie. Zo kwam Nikon in de eind vijftiger jaren uit met de Nikkor 1000 mm/6.3, een monster van maar liefst 10 kg. Eind zeventiger jaren van vorige eeuw kwamen plotseling diverse merken uit met een 500 mm spiegellens en kregen de naam CAT. Deze 500 mm spiegellenzen waren relatief goedkoop vergeleken met de gewone lenzen met een vergelijkbare brandpuntsafstand. Fotograferen met een spiegelobjectief levert beelden met een lager contrast. Dat is een consequentie van het ontwerp. Bij het fotograferen met een hele lange brandpuntsafstand wordt het contrast bovendien vaak nog eens verder verminderd door de waterdamp in de lucht. Standaard jpg bestanden zijn dan ook vaak zacht over. Klik op de rechter afbeelding voor een detail uit deze jpg opname.

Door in RAW te fotograferen en het contrast en de scherpte te verhogen, kan je de scherpte-indruk van de opnames verbeteren. Op 3 opnames na, waaronder beide bovenstaande afbeeldingen, zijn alle afbeeldingen in deze test van de Tokina 300 mm bewerkte RAW bestanden.

Bouw en  manual focus

De afwerking van de Tokina 300 mm is erg mooi. Dit is een objectief zonder autofocus. Gelukkig is de scherpstelslag zeer ruim en heeft een goed voelbare weerstand. In de elektronische zoeker van de testcamera, een Olympus OM-D E-M5, is het beeld 14 keer uit te vergroten. Hierdoor is er bijzonder nauwkeurig scherp te stellen. Bedenk wel dat het handmatig scherpstellen meer tijd kost dan het automatisch scherpstellen.

Je kan de zonnekap omgekeerd op het objectief plaatsen voor transport. Om de zonnekap los te halen moet je de scherpstelring helemaal doordraaien tot oneindig, voordat de zonnekap los klikt. Handig is anders.

Klik op de afbeelding voor een grotere versie, of klik hier voor een 100% beelduitsnede.

{insertgrid ID = 288}

Beeldstabilisatie

De Tokina 300 mm voor micro-43 heeft geen ingebouwde beeldstabilisatie. Omdat beeldstabilisatie juist bij objectieven met een lange brandpuntsafstand veel voordeel biedt, denk je in eerste instantie misschien dat deze lens een betere combinatie vormt met een Olympus camera (met in de camera ingebouwde beeldstabilisatie) dan een Panasonic camera. In de praktijk zal je de Tokina 300 mm echter vrijwel altijd gebruiken vanaf statief, waardoor je de beeldstabilisatie niet zal missen.

Lichtafval

We zijn bij de praktijkopnames geen enkele opname tegengekomen waar lichtafval storend aanwezig was. De gemeten lichtafval bedroeg 0,8%. In sommige situaties, met een egaal blauwe lucht zoals hiernaast, zal je de lichtafval kunnen zien.  Dit is eventueel ook achteraf softwarematig te corrigeren, als je dat zou willen.

Eén van de kenmerken van een spiegellens is dat je niet kan diafragmeren. Bij een gewoon objectief kan je de lichtafval verminderen door te gaan diafragmeren. Dat kan in dit geval dus niet. En omdat je niet kan diafragmeren kan je dus ook niet de scherptediepte veranderen.

Vervorming Tokina 300 mm

In de praktijkopnames hebben we geen vervorming gezien. De Imatest meting liet zien dat het Tokina 300 mm objectief een kussen-vormige vertekening vertoont van circa 0,8%. Een dergelijke lage vervorming valt in de meeste opnames niet op. Stoor je er toch aan dan is deze vervorming eenvoudig softwarematig te corrigeren.

Bokeh

Spiegelobjectieven vertonen een zeer karakteristieke bokeh, die vanwege het cirkelvormige karakter. Deze wordt ook wel aangeduid met donut-bokeh. Hieronder zie je een opname van een heg. Als je vervolgens iets dichterbij scherp stelt, gaat ieder blaadje functioneren als een lichtbron, wat een totaal ander karakter aan de opname geeft. In sommige opnames werken al die cirkels op de achtergrond storend, maar het opent ook artistieke mogelijkheden.

Beweeg je muis over onderstaande afbeelding, voor een deelvergroting van de donut-bokeh.

Overstraling

Met een ingebouwde spiegel en 9 lenselementen in 3 groepen mag je niet verwachten dat overstraling volledig uitgesloten is. Een zonnekap wordt standaard meegeleverd met de Tokina 300 mm, waarmee je overstraling ten dele kan voorkomen.
Je kan echter wel een lichte overstraling tegenkomen als je recht tegen een felle lichtbron in fotografeert. Hiernaast zie je een deelvergroting van de opname van stadionverlichting die je hierboven bij het onderdeel lichtafval hebt gezien.

Scherpte Tokina 300 mm

De scherpte en het contrast van opnames gemaakt met het Tokina 300 mm spiegelobjectief, is lager dan de scherpte van, duurdere, luchtobjectieven zoals de Panasonic 100-300 mm en de Olympus 75-300 mm.

Fotograferen met een lens met een brandpuntsafstand van 600 mm (omgerekend naar een volformaat sensor) is een vak apart. Scherpstellen moet zeer nauwkeurig gebeuren, waardoor uit de hand fotograferen met een dergelijke lens meestal tot teleurstellende resultaten leidt. Je moet gewoon een statief gebruiken. Maar zelfs dan moet je er rekening mee houden dat je heel helder weer nodig hebt voor het maken van scherpe opnames op een grote afstand. En op korte afstand is de scherptediepte zo ontzettend klein, dat je onderwerp bij de kleinste beweging al onscherp wordt.

De scherpte aan de randen is exact gelijk aan de scherpte in de hoeken. De scherpte in de hoeken is meetbaar lager dan in het centrum, maar het verschil is zo klein, dat je dat niet met het blote oog al zien.
Door het contrast te verhogen en extra verscherping toe te passen is de scherpte-indruk te verbeteren, maar het eindresultaat blijft achter op wat je met de Olympus 75-300 mm of de Panasonic 100-300 mm kan bereiken.

Chromatische aberratie Tokina 300mm

Afwezigheid van chromatische aberratie is één van de sterke punten van spiegelobjectieven. Op dit punt scoort het Tokina 300 mm spiegelobjectief erg goed. Zelfs bij een uitvergroting tot 100% is er op het scherm in de uiterste hoeken geen enkele chromatische aberratie zichtbaar. Dat houdt in dat je bij het gebruik van de Tokina 300 mm f/6.3 nooit last zal hebben van chromatische aberratie.

Conclusie Tokina 300 mm f/6.3 MF Macro test

Voordelen

• Compact, licht en mooi afgewerkt
• Zeer lange brandpuntsafstand voor een lage prijs
• Chromatische aberratie zelfs bij hoge vergroting niet zichtbaar
• Vervorming (0.8% kussen-vormig), lichtafval (0,8%) en overstraling  sporadisch zichtbaar
• Scherpte aan de randen gelijkwaardig aan scherpte in de hoeken
• Zonnekap meegeleverd

Nadelen

• Geen autofocus
• Lage lichtsterkte
• Lage scherpte
• Donut Bokeh
• Vast diafragma, scherptediepte is hierdoor niet te veranderen
• Geen ingebouwde beeldstabilisatie

De camera’s van het micro-43 systeem hebben onder andere als voordeel dat de bijbehorende lenzen zo licht en compact zijn. Dat geldt met name voor objectieven met langere brandpuntsafstanden. Tegenstanders van het micro-43 systeem wijzen er dus graag op dat een compacte systeemcamera met een grote telelens uit verhouding is. Tokina heeft hierop handig ingespeeld door een super-tele uit te brengen die nog geen 7 cm lang is en toch een brandpuntsafstand van 600 mm (omgerekend naar een volformaat sensor) biedt.

De lagere scherpte, het ontbreken van autofocus en de aanwezigheid van donut bokeh zijn de belangrijkste nadelen van de Tokina 300 mm. Op deze punten verliest de Tokina 300 mm het van de duurdere Panasonic 100-300 mm of de Olympus 75-300 mm. De scherpte en het contrast van opnames gemaakt met de Tokina 300 mm super-tele zal je altijd moeten verbeteren in de post-productie als je er een afdruk van wilt maken.
Alle andere optische eigenschappen; lichtafval, vervorming, overstraling en chromatische aberratie, zijn allemaal dik in orde. Ook de zeer mooie afwerking, prettige handligging, compacte afmetingen, het lage gewicht en de lage prijs van de Tokina 300 mm zijn aantrekkelijke punten van dit eerste objectief van Tokina voor micro-43.