Test Venus Laowa 12mm f/2.8 Zero-D

Een groothoek als Zwitsers zakmes: Laowa 12mm f/2.8 Zero-D

De Loawa 12mm f/2.8 Zero-D is een bijzonder objectief, verkrijgbaar voor Nikon en Canon spiegelreflexcamera’s. Om te beginnen is het een 12mm objectief. De beeldhoek is dus enorm. Daar kan je bijzondere dingen mee doen in bijvoorbeeld landschaps- of interieurfotografie. Verder is hij ook behoorlijk lichtsterk, met een grootste diafragma van f/2.8. De combinatie van een 12mm lens voor een camera met een volformaat sensor met een lichtsterkte van f/2.8 is zelfs uniek. Die hoge lichtsterkte maakt de Laowa in principe ideaal voor astrofotografie, omdat je je sluitertijden relatief kort kan houden. Laowa levert voor de 12mm een filteradapter, zodat je vrij normale 100mm filters kan gebruiken. Ook dat is bijzonder. Als je met andere groothoeken met deze beeldhoek al kan filteren, dan heb je bijzondere groothoekadapters nodig met grote en dus dure 150mm filters. Als je alleen op zoek bent naar een 12mm groothoek, dan zijn dit al genoeg redenen om de Laowa hoog op je lijstje te zetten. Dat hij geen autofocus heeft, is voor objectieven met zulke korte brandpunten eigenlijk niet zo van belang. Op f4 of f/5.6 is de scherptediepte al enorm. Fotografen die met een Sony A7 of A9 fotograferen, hebben nog een extra argument om te kiezen voor de Laowa 12mm. Met een eenvoudige adapter kan je hem gewoon als 12mm objectief gebruiken. Maar er is ook de Laowa Magic Shift adapter. Hiermee kan je de Laowa als 17mm f/4 shift op een Sony gebruiken. Of gewoon als 17mm f/4, als je niet wilt shiften. Twee objectieven in een, dat is best wel handig.

Bouw 

De Laowa 12mm f/2.8 Zero-D is een compact objectief. Hij is maar net iets langer dan 8 cm. en ook vrij slank. Dat heeft natuurlijk deels te maken met het ontbreken van autofocus. Dat maakt de mechanische constructie een stuk eenvoudiger. Het gewicht van 609 gram is wat hoger dan je bij zo’n compacte lens zou verwachten, maar dat heeft een eenvoudige verklaring. In de Laowa is geen kunststof toegepast. Het is allemaal metaal en glas. En met 16 elementen in 10 groepen zit er veel glas in dit objectief. De scherpstelring loopt redelijk soepel, maar maakt wel een beetje geluid. De scherpstelslag is met bijna 90 graden opvallend lang voor een objectief met zo’n kort brandpunt. Je kan tot 18 cm. scherpstellen, wat een vergroting van 0,2x oplevert. Laowa maakt gebruik van zogenaamde floating elements die van positie veranderen naarmate je dichterbij scherp stelt. Daardoor blijft de beeldkwaliteit ook bij de kortste instelafstand goed. De diafragmaring is mooi gedempt en heeft een ongelijke verdeling van de kliks. De afstand tussen f/2.8 en f/4 is het grootst, van f/4 naar f/5.6 is de verstelling iets kleiner en zo gaat het door tot f/22. Het voordeel is dat je heel gemakkelijk op gevoel in kan stellen op f/8 of f/11. Je hoeft eigenlijk niet eens te tellen hoeveel stops je het diafragma dicht draait. De bajonet is uiteraard ook van metaal en daar valt verder niet veel over te vertellen. Het is een volledig mechanische vatting zonder enige contacten voor communicatie met de camera. Het objectief is niet voorzien van pakkingen om hem extra weerbestendig te maken. Dat hoeft ook niet zo, bij een volledig mechanisch objectief. Die zijn niet zo gevoelig voor vocht. Maar je moet dus wel uitkijken dat er geen water via de bajonetvatting in de camera terecht komt. De Laowa 12mm f/2.8 Zero-D wordt geleverd met een kleine zonnekap die niet vergrendelt en op ons exemplaar een beetje los zat. Je moet dus uitkijken dat hij er niet zomaar af valt. Je kan hem voor transport wel omgekeerd op de lens bevestigen.

Beeldkwaliteit

Laowa heeft inmiddels een aantal hele bijzondere objectieven op de markt gebracht. Ze hebben twee dingen gemeen: een puur mechanische constructie en over het algemeen goede optische prestaties. De De Laowa 12mm f/2.8 Zero-D is wat die prestaties betreft geen uitzondering. Op volle opening is de centrumscherpte al maximaal. We hebben de 12mm getest op een 42megapixel Sony A7R III. Maar zelfs op zo’n veeleisende sensor nam de centrumscherpte niet toe met diafragmeren. De randen van het beeld zijn op f/2.8 ook al behoorlijk goed. De hoeken blijven op volle opening echter behoorlijk achter. Diafragmeren naar f/4 brengt al een behorlijke verbetering en op f/5.6 worden de hoeken ook echt goed. De top bereikt dit objectief op f/8 en opvallend genoeg heeft de Laowa op f/11 nog geen last van diffractie. De waardes zijn dan gelijk aan die van f/8. De geringe scherpte in de hoeken op f/2.8 is op zich niet zo verwonderlijk gezien de combinatie van extreme beeldhoek en hoge lichtsterkte, maar het maakt het objectief wel iets minder aantrekkelijk voor astrofotografie. Daarvoor heb je dan toch echt wel f/4 nodig en dan zijn er andere opties om te overwegen. Iets anders waar de De Laowa 12mm f/2.8 Zero-D op volle opening last van heeft is lichtafval. Die is een stevige 2,5 stops op f/2.8. Dat is duidelijk te zien omdat dit objectief geen informatie doorgeeft aan de camera en dus ook geen gebruik kan maken van correcties in de camera. Vanaf f/5.6 is de lichtafval een volle stop of minder en dat is netjes. Chromatische aberratie is aanwezig maar is alleen in de uiterste hoeken echt zichtbaar en redelijk gemakkelijk in nabewerking te corrigeren. Schiet je alleen jpeg, dan zal je het wel af en toe zien, omdat het niet in de camera wordt weggewerkt.

Zero-D

Volgens Laowa heeft deze 12mm f/2.8 ‘Zero-D’, wat staat voor zero distortion. Nul vertekening dus. Nou moet je bij (extreme) groothoeken altijd drie soorten vertekening onderscheiden. De eerste is perspectivische vertekening. Alles dat dichtbij is, wordt in een opname heel groot, alles in de verte wordt snel kleiner. Richt je de lens omhoog, dan kantel je ook je perspectivisch verdwijnpunt omhoog. Gewone rechthoekige gebouwen krijgen hierdoor al snel iets weg van moderne pyramides. De tweede vorm van vertekening ontstaat doordat je een bolle, driedimensionale ruimte vast legt op een platte sensor. Om rechte lijnen recht te houden heb je hiervoor een bepaald soort projectie nodig die ervoor zorgt dat voorwerpen naar de randen van het beeld steeds groter lijken te worden. Auto’s aan de rand van het beeld lijken hierdoor veel langer dan ze eigenlijk zijn, mensen lijken hierdoor veel breder te worden. Dit wordt dus niet veroorzaakt door een slecht lensontwerp, maar gewoon door optische wetten. Fisheyes gebruiken een ander soort projectie waardoor voorwerpen ook aan de rand van het beeld hun normale afmetingen behouden, maar dat kan dan weer alleen door rechte lijnen krom in beeld te laten lopen. Deze twee vormen van vertekening heb je dus altijd bij een extreme groothoek. De Zero-D waar Laowa op doelt is de afwezigheid van tonvormige vertekening die bij wat minder goed ontworpen objectieven optreedt en die er voor zorgt dat rechte lijnen, zeker aan de rand van het beeld, wat rond gaan lopen. In ernstige gevallen worden lijnen niet overal evenveel vervormd en dan spreken we over ‘moustache’ of snorvormige vertekening. Die is vaak heel moeilijk in nabewerking te corrigeren. De De Laowa 12mm f/2.8 Zero-D zou dus vrij moeten zijn van deze lensfout. Zero-D blijkt de Laowa echter net niet helemaal te zijn. In onze labtesten hebben we een tonvormige vertekening van 0,5% gemeten en ook in de testfoto’s is er bij hele kritisch opnames wel iets van te zien. Het is wel heel erg weinig en de vertekening is in de nabewerking ook nog eens makkelijk te corrigeren. In de praktijk is de vertekening in ieder geval zo laag dat je de camera bij interieurfotografie bijvoorbeeld gemakkelijk op het oog waterpas kan stellen. Bij objectieven met veel tonvormige vertekening is dat heel lastig omdat rechte lijnen zo bol lopen.

Magic Shift Converter

Een belangrijke reden om de De Laowa 12mm f/2.8 Zero-D te kopen is de mogelijkheid om hem met de Magic Shift adapter te gebruiken als 17mm f/4 shift objectief. De Magic Shift adapter is echter alleen bruikbaar op een Sony A7 of A9 camera en hij kan alleen worden gebruikt op een Laowa 12mm met Canon vatting. De combinatie wordt dan langer en zwaarder dan bijvoorbeeld de Canon 17mm f/4 TSE. Maar voor een totaal gewicht van iets meer dan een kilo heb je dan wel een 12mm en een 17mm bij je. En als je bijvoorbeeld een landschapsfotograaf bent die vaak te voet onderweg is, dan is dat een heel mooi gewicht. Zeker omdat je die 17mm ook nog eens kan verstellen en omdat je beide met compacte 100mm filters kan gebruiken. Over de prestaties van de Laowa 12mm f/2.8 met Magic shift converter publiceren we binnenkort een test.

Conclusie Test Venus Laowa 12mm f/2.8 D-dreamer, getest op Sony A7 III (met Sigma MC 11 adapter)

VOORDELEN

• Goede beeldkwaliteit
• Hoge lichtsterkte
• Bijna geen vertekening
• Mooi gebouwd
• Soepele scherpstelling
• Shift converter voor Sony FE

Nadelen

• Geen autofocus
• Geen koppeling met camera, dus geen automatsiche lenscorrecties of overdracht van EXIF informatie