Zeiss Batis 85mm f/1.8: sublieme beeldkwaliteit

Zeiss Batis 85mm f/1.8 & Sony A7R II @ f/4.5, 1/1500 sec, 100 ISO (edited RAW)

De T* anti-reflectiecoating van Zeiss werkt heel goed, waardoor je onder normale omstandigheden geen last hebt van overstraling en nevenbeelden.

Bouw en autofocus

Op de lens, die in een mooie doos wordt geleverd, staat dat die in Japan is gebouwd. De bouwkwaliteit is uitstekend, met een modern matzwart uiterlijk zonder enige opsmuk. Er zit geen enkele knop op het objectief. Dit objectief is iets groter en zwaarder dan de Batis 25m f/2 en weegt net iets minder dan een pond. Ze hebben wel dezelfde filterdiameter (67mm), wat handig is bij het gebruik van filters. De mooie zonnekap is van kunststof. Dat is prettig als die onverhoopt een klap zou moeten opvangen als je per ongeluk de Batis zou stoten. Je kan de zonnekap omgekeerd op de lens bevestigen voor transport. Wat mij betreft had de markering die je helpt bij het plaatsen van het objectief (een klein blauw puntje) groter gemogen. Als je in het donker op de tast van objectief wisselt, is dat best moeilijk.
Een kortste scherpstelafstand van 80cm (van sensor tot onderwerp) is best lang. Wie gewend is om dicht op zijn onderwerp te kruipen, zal – figuurlijk gesproken – af en toe de neus stoten omdat de kortste scherpstelafstand niet kort genoeg is.

Focus en autofocus: klasse apart

“Handmatig scherpstellen met de Zeiss Batis is een unieke ervaring”.

Het maakt verschil of je snel aan de scherpstelring draait of juist heel langzaam. In het eerste geval hoef je maar een klein eindje aan de scherpstelring te draaien, waardoor je snel kan werken. In het tweede geval heb je een hele lange scherpstelslag, waardoor je nauwkeurig kan scherpstellen. Normaal gesproken heeft een lens of een scherpstelring met een kleine draaihoek, waarmee je snel scherp kan stellen maar waarbij het moeilijk is om heel precies de scherpstelafstand te kiezen. Of een objectief heeft een hele lange scherpstelslag, waar je heel nauwkeurig mee kan scherpstellen, maar waar je door de lange scherpstelslag minder snel kan werken. Zeiss Batis biedt het beste van 2 werelden.
De rubber scherpstelring heeft geen reliëf, dus ik kan me voorstellen dat het lastiger handmatig scherpstellen is als de lens nat is, of als je handschoenen draagt.
De Zeiss Batis heeft een focus-by-wire mechanisme waarmee de Sony A7R II nauwkeurig, stil en snel (in 0,5 seconde van oneindig naar 1,5 meter) automatisch scherp stelt. Dat is langzamer dan de Batis 24mm f/2, wat gezien de kortere brandpuntsafstand en de grotere scherptediepte van een groothoeklens in vergelijking met een korte telelens, conform verwachting is. Hoe de AF zich gedraagt tijdens video heb ik niet gecheckt. Bij video kies ik liever voor focus peaking en handmatig scherpstellen. Voor video zou een Zeiss Loxia objectief, vanwege een traploos instelbaar diafragma, in theorie nog mooier zijn dan een Batis. Het is ook ongelofelijk hoe compact de Loxia objectieven zijn. Maar op dit moment is 50mm de langste brandpuntsafstand van de Loxia lijn. 

Unieke primeur: objectief met een OLED scherm voor scherpstelafstand en scherptediepte

Zet je de camera aan, dan verschijnt er kort het woord Zeiss in een venster op de Zeiss Batis 25mm f/2. Daarna wordt de scherpstelafstand weergegeven, samen met de scherptediepte. Dat je deze gegevens goed af kan lezen, is een droom van menig fotograaf die gebruik maakt van de hyperfocale afstand om de maximum scherptediepte te creëren. Je kan dit naar keuze laten tonen in feet of in meters. Je bepaalt zelf of de Batis de informatie alleen toont bij handmatig scherpstellen, of zowel bij handmatig als automatisch scherpstellen. Je kan het display ook uitzetten, zodat er geen informatie wordt getoond. Bekijk bovenstaande video op het Youtube kanaal van Zeiss om te zien hoe dat werkt.
De OLED schaal van de Batis is veel makkelijker af te lezen dan de traditionele scherptediepteschaal die je op objectieven met een mechanische scherpstelring kan aantreffen. En dan denk nog niet eens aan fotograferen in het donker, waar het aflezen van een traditionele scherptediepte schaal onmogelijk wordt. Het is ook nauwkeuriger dan een traditionele scherptediepteschaal, bijvoorbeeld omdat de scherptediepte niet alleen afhangt van het objectief, maar ook van de grootte van de pixels op de sensor. Als je de scherptediepte uitrekent voor een 25mm lens op een Sony A7S II (12 megapixel volformaat sensor) of voor een Sony A7R II (43 megapixel volformaat sensor) maakt uit. De Zeiss Batis houdt er rekening mee: ik heb de lens op beide camera’s scherpgesteld op 20 cm. De in het OLED aangegeven scherptediepte verschilde. Om het op z’n Duits samen te vatten: Supertoll!

Ingebouwde Beeldstabilisatie

De Zeiss Batis 85mm f/1.8 heeft ingebouwde beeldstabilisatie, die je via het camera-menu aan- of uitschakelt. Op de lensbody zitten geen knoppen. De Sony A7 II, A7S II en A7R II hebben effectieve ingebouwde beeldstabilisatie. Ik heb niet kunnen achterhalen hoe beeldstabilisatie plaatsvindt (alleen in de body, alleen in de lens, of een combinatie), maar het is uitermate effectief. Bovenstaande beelduitsnede is van een opname gemaakt met een sluitertijd van een halve seconde. Niet zo scherp meer als een opname gemaakt vanaf statief, maar zeker nog goed bruikbaar. Bij de Imatest metingen waren de opnames gemaakt met beeldstabilisatie bij een korte sluitertijd van 1/200 seconde nog duidelijk scherper dan de opnames gemaakt zonder beeldstabilisatie. Zonder statief maak ik het liefst – voor de hoogste scherpte – opnames met een sluitertijd van 1/500 seconde of korter. Bij sluitertijden van 1/200 seconde of langer profiteer ik van de uiterst effectieve beeldstabilisatie van de Batis 85mm f/1.8.  

Scherp van hoek tot hoek

Beide ZEISS Batis objectieven (24mm en 85mm) hebben een ontwerp met ‘floating lens elements’ die aberraties van de lenzen compenseert bij kortere instelafstanden. De jpg bestanden rechtstreeks uit de camera en in Photoshop of Lightroom geconverteerde RAW bestanden tonen een opvallend gelijkmatige scherpte van hoek tot hoek. Bij volle opening is de centrum scherpte al hoog, maar bij f/4 wordt de hoogste centrumscherpte bereikt. Bij f/1.8 is de scherpte in de hoeken zichtbaar lager dan in het centrum, maar met 2 stops diafragmeren is dat verschil verdwenen.

Als je de muis over bovenstaande grafiek beweegt, zie je het verschil in scherpte van gelijktijdig in de camera opgeslagen jpg en RAW bestanden. De hoeken en de randen profiteren wat meer van verscherping dan het centrum, zo is te zien als je de MTF50 metingen van jpg bestanden vergelijkt met onverscherpte (buiten Photoshop en Lightroom om geconverteerde) RAW bestanden. Ik kan me goed voorstellen dat onze MTF50 metingen in de hoeken – zeker bij volle opening – worden beïnvloed door lichtafval. Veel andere sites meten de scherpte van geconveteerde RAW bestanden, waar de lichtafval is gecorrigeerd. Wij niet. Door vignettering zijn de hoeken donkerder en minder contrastrijk. Dat verschil wordt minder als je een RAW bestand met Photoshop of Lightroom converteert (waar lichtafval automatisch wordt gecorrigeerd) en de beelden zonder verscherping bekijkt.

Weinig chromatische aberratie, overstraling.
Geen lichtafval of vervorming

De T* anti-reflectiecoating van Zeiss werkt heel goed, waardoor je onder normale omstandigheden geen last hebt van overstraling en nevenbeelden. Zeker niet als je de meegeleverde zonnekap gebruikt. Alleen als een hele felle lichtbron recht in beeld schijnt, kan je nevenbeelden en overstraling tegenkomen. Bij nachtopnames waarin straatverlichting voorkomt, zijn overstraling en nevenbeelden aanwezig, maar het is veel minder storend aanwezig dan bij andere groothoek objectieven op een camera met een volformaat sensor.
Bij het testen gebruiken we alle mogelijk in-camera lenscorrecties en slaan we tegelijkertijd een RAW bestand op dat we buiten Photoshop en Lightroom om analyseren zonder lenscorrecties toe te passen. De kleurverschuiving (LACA: laterale chromatische aberratie) is zelfs in de uiterste hoeken van de ongecorrigeerde RAW bestanden te verwaarlozen als je de Zeiss Batis 25mm als een 35mm lens op een camera met een APS-C sensor gebruikt..
Ook longitudinale chromatische aberratie / kleurbokeh (“LOCA”), die alleen voorkomt bij lichtsterke lenzen, is soms herkenbaar aan groene randen in de achtergrondonscherpte of paarse randen in de voorgrondonscherpte. Toch is ook LOCA, eigenlijk alleen zichtbaar bij f/2, beperkt gebleven. LOCA kan je in Photoshop of Lightroom corrigeren, maar niet automatisch, zoals LACA.
De met Imatest gemeten vervorming in een jpg bestand  was fantastisch laag (-0,1%). Op hele korte afstanden (minder dan 1 meter) neemt het iets toe. Het niet gecorrigeerde RAW bestand gaf 2% vervorming in onze Imatest meting. Het is eenvoudig te corrigeren, als dat al niet wordt gedaan door de software die je gebruikt. 

Bokeh

Zeiss Batis 85mm f/1.8 & Sony A7R II @ f/2.8, 1/1250 sec (handheld), 100 ISO (crop)

Ik heb een zwak voor 85mm moderne f/1.8 objectieven op camera’s met een full frame sensor en dus ook voor de Zeiss Batis 85mm f/1.8. Het is een relatief compacte en niet al te zware lens, met een extreem hoge scherpte en opmerkelijk weinig lensfouten bij volle opening. Bij volle opening is de scherptediepte heel erg klein. De Zeiss Batis heeft een diafragma met 9 afgeronde diafragmabladen die bij volle opening een heel mooie bokeh met ronde bokeh ballen oplevert. De combinatie van een enorm hoge centrumscherpte bij f/1.8, een hele kleine scherptediepte dankzij de relatief lange brandpuntsafstand en de hoge lichtsterkte en een hoog contrast dankzij de toegepaste coatings, leveren unieke beelden op. Bij kleinere diafragma’s worden de bokeh ballen door het verkleinen van het diafragma hoekiger, maar nog altijd is de scherptediepte lekker klein en kan je nog steeds een onderwerp mooi isoleren van de achtergrond. Portret- en bruiloftsfotografen zullen veel plezier beleven aan deze lens.

Conclusie Zeiss Batis 85mm f/1.8 met Sony A7R II

VOORDELEN

• Zeiss lens met AF
• Extreem hoge beeldkwaliteit van hoek tot hoek
• Prachtige bouwkwaliteit
• Beautiful bokeh voor prachtige portretten
• Heerlijk handmatig scherpstellen: snel en nauwkeurig
• Zeer effectieve lens stabilisatie + Sony in body OSS
• Unieke OLED met scherpstelafstand en scherptediepte

NADELEN

• Klein puntje als bevestigingsmarkering
• Gladde scherpstelring
• Kortste scherpstelafstand geschikt voor echte close-ups
• Prijs in overeenstemming met de optische en bouwkwaliteit

“Zeiss Batis 85mm f/1.8: ultieme bouw- en beeldkwaliteit & innovatieve features”.

Zeiss lenzen zijn niet goedkoop, maar horen zowel wat bouw- als beeldkwaliteit betreft tot de absolute top.