Het is ontegenzeggelijk waar: zoomlenzen worden steeds beter. Een van de eerste zooms waarvan werd gezegd dat hij net zo goed was als objectieven met een vast brandpunt was de Nikkor 80-200mm f/4 Ai-S uit 1981. Tegenwoordig zijn er meer zoomobjectieven die zo goed presteren dat er van wordt gezegd dat ze (bijna) net zo goed zijn als vaste brandpunten. Dat geldt voor veel van de moderne 70-200mm zooms, maar er zijn de afgelopen tijd ook bijvoorbeeld een aantal 24-70mm en 16-35mm groothoekzooms geïntroduceerd die niet alleen in het centrum maar ook in de hoeken goed scoren.
Betekent dat het einde van objectieven met een vast brandpunt? Natuurlijk niet. Al was het alleen maar omdat vaste brandpunten vrijwel altijd lichter en vaak ook lichtsterker zijn dan zooms. En ze vertekenen en vignetteren meestal ook minder, al wordt dat tegenwoordig steeds vaker in de camera gecorrigeerd en merk je daar nog maar weinig van. Maar er is meer aan de hand. Bij zoomlenzen is de beeldhoek variabel. Om dat mogelijk te maken is het optisch ontwerp veel complexer dan bij objectieven met een vast brandpunt. Een goed zoomobjectief bevat veel meer lenselementen in meer groepen dan een vast brandpunt en vaak bewegen meerdere van die groepen ook weer onafhankelijk van elkaar bij het zoomen en scherpstellen. Die complexiteit zorgt ervoor dat de kans kleine afwijkingen die de prestaties beïnvloeden, vrij groot is.
Lensfabrikanten werken heel hard om de variatie tussen objectieven steeds kleiner te maken en daar slagen ze steeds beter in, ook bij zoomlenzen. Dat merken we ook bij onze eigen tests. Maar toch komen we soms een objectief tegen waarvan niet iedere hoek even scherp is. Dat kan bijvoorbeeld komen doordat een lenselementje niet helemaal goed gecentreerd zit. Als de afwijkingen te groot zijn proberen we vaak een ander exemplaar van hetzelfde objectief te testen. Lensrentals.com, een bedrijf dat camera’s en objectieven verhuurt, heeft de mogelijkheid om van veel populaire objectieven hele series door te meten en dat doen ze ook geregeld. De testresultaten die zij vinden laten zien dat het niet onmogelijk is dat zoomobjectief X net zo goed is als vastbrandpunt Y, maar dat vaste brandpunten wel vaker hoog scoren. De relatieve eenvoud van vaste brandpunten zorgt ervoor er namelijk voor dat afwijkingen bij vaste brandpunten minder vaak voorkomen. De meeste merken publiceren MTF-curves die door de computer worden berekend. Deze MTF-curves geven aan hoe goed een perfect objectief zou presteren. In het echt komen die perfecte objectieven niet voor, maar objectieven met een vast brandpunt komen over het algemeen gemakkelijker bij die perfecte scores in de buurt dan zooms. Eigenlijk is dat ook helemaal niet zo vreemd. Als je er even over nadenkt is het eerder heel bijzonder dat die complexe zoomobjectieven van nu zo goed zijn.
Voor Nerds:
In het artikel “Things you didn’t want to know about zoom lenses” laat Roger Cicala van LensRentals zien, dat als je maar nauwkeurig genoeg meet, je ook daadwerkelijk hard kan maken dat zoomlenzen beter zijn dan in de praktijk. Hij laat daarbij ook zien, dat de kwaliteitsverschillen van elk afzonderlijk exemplaar groter zijn voor een zoomlens dan voor een vaste lens.
