De Nikon AF-S 300mm f/4E PF ED VR is een lichtsterke telelens, geschikt voor natuur-, sport- en landschapsfotografie. Met name omdat deze lens – dankzij een innovatief ontwerp – zo opvallend klein en licht is, zal je de Nikon 300mm f/4 PF veel liever op reis meenemen dan een reguliere 300mm f/4. Dit objectief is voorzien van een supersnelle autofocus en een effectieve beeldstabilisatie, volgens Nikon goed voor 3 stops. Het is geen goedkoop objectief, maar het is dan ook bedoeld voor de veeleisende (semi)professional die de hoogste eisen stelt aan optische en mechanische kwaliteit. Wij testten hem op een D810 Full Frame body. Lees verder om te zien of deze lens zijn reputatie en prijs waarmaakt…

Nikon AF-S 300mm f/4E PF ED VR test

Klik op de afbeelding voor een grotere versie. Nikon AF-S 300mm f/4E PF ED VR @ D810, 1/800 sec, f/5.6, 640 ISO
De illustraties bij deze test (crops van zonder beeldstabilisatie uit de hand geschoten jpg opnames) zijn vanuit de huiskamer door dubbel glas geschoten en zijn voor het internet gecomprimeerd. Zonder dubbel glas voor de lens, of nadat je RAW opnames zorgvuldig hebt bewerkt, zijn de resultaten nog scherper.

Bouw en autofocus

Wil je lang op stap met een lichte telelens met hoge beeldkwaliteit, dan kan je niet om de Nikon AF-S 300mm f/4E PF ED VR heen. De twee opvallendste kenmerken van de Nikon 300mm f/4E PF ED VR zijn natuurlijk de compacte afmetingen, 15 cm is ongelofelijk kort voor een 300mm FX telelens en het lage gewicht: 750 gram. Vergelijk je dat met wat je kan beschouwen als zijn voorganger, de Nikon AF-S 300mm f/4, dan is dat bijna de helft.
Zoals het een high-end objectief betaamt, is de Nikon 300mm f/4 voorzien van de nieuwste innovaties. Dit objectief is voorzien van een elektromagnetisch diafragma, dat zorgt voor een nauwkeuriger belichting bij opnamen met hoge beeldsnelheden. Volgens mij is dit de tweede Nikon lens met fluorcoat. Nikon’s Fluorcoat stoot water, stof en vuil af, zonder dat dit ten koste gaat van de beeldkwaliteit. Door deze coating neemt de duurzaamheid toe en kan het glas makkelijk worden gereinigd zonder het oppervlak te beschadigen. Omdat deze 300mm lens zo compact is, heb je niet noodzakelijk een statiefgondel nodig en die wordt dan ook niet meegeleverd. Als optioneel accessoire is de  RT-1 statiefbevestigingsring te koop, waarmee het objectief vrij kan draaien tussen de verticale en horizontale stand.

Fresnel technologie

Een fresnellens is een speciale, geribbelde lens die bijvoorbeeld gebruikt wordt bij vuurtorens, in overheadprojectors en in zoekers van spiegelreflexcamera’s. Het grote voordeel vaneen fresnel lens is de kleinere dikte, wat leidt tot een niet geringe gewichtsbesparing en een verkorting van de lens. Door de kleinere dikte is ook de absorptie geringer / de transmissie groter, waardoor beelden contrastvoller blijven. Nikon heeft een regulier lens-element gecombineerd met een fresnel lens tot een Phase fresnel lens. Het gebruik van een Phase Fresnel-lenselement (PF) zorgt voor zowel een kortere lengte als een merkbaar lager gewicht van het objectief, zonder dat – volgens Nikon – de beeldkwaliteit hierdoor afneemt. Het Phase Fresnel lenselement heeft een belangrijk bijkomend voordeel: het compenseert voor chromatische aberatie. De meeste lenselementen veroorzaken kleurscheiding (chromatische aberratie), waarbij rood, groen en blauw licht niet meer precies op dezelfde plaats van de sensor vallen Met name groothoek- en telelenzen kunnen hiervan last hebben, als er niet speciaal voor wordt gecorrigeerd met achromatische lens elementen of apochromatische lenzen van hoogwaardige glassoorten. Meestal worden objectieven zwaarder en duurder door de toepassing van extra lenselementen gemaakt van speciale hoogwaardige glassoorten. Toepassing van een Phase Fresnel lens ter voorkoming van kleurscheiding is en originele oplossing. Alleen van Canon ken ik een paar DO telelenzen, die met eenzelfde doelstelling (gewichtsbesparing bij hoogwaardige telelenzen) zijn ontworpen.

Vibratiereductie

Deze 300 mm telelens is uitgerust met ingebouwde technologie vibratiereductie. Volgens Nikon is die goed voor 3 stops. Dit keer hebben we de beeldstabilisatie niet getest, want Nikon heeft een service mededeling gedaan dat de laagste serienummers van dit objectief (De firmware van objectieven met een serienummer van 205101 of hoger is al bijgewerkt) een firmware update moet ondergaan, zodat de VR op een Nikon D800, D800E of D810 (onze testcamera) betere resultaten kan behalen.
Vibratierereductie en korte sluitertijden gaan moeilijk samen: ook de VR heeft wat tijd nodig om zijn werk goed te doen en als de sluitertijd te kort wordt, zijn opnames zonder VR scherper. Aan de andere kant wil je tijdens het scherpstellen juist wel dat de VR aanstaat, omdat dat een rustiger beeld oplevert. Scherpstellen met een lange telelens is vaak lastig, omdat zonder beeldstabilisatie het zoekerbeeld zo sterk varieert. Daar heeft Nikon wat op gevonden: Vibratiereductie (VR) met de stand SPORT. De VR-stand SPORT geeft een stabiel zoekerbeeld, maar vlak voordat je de opname maakt wordt de VR uitgeschakeld, zodat de opname zelf zonder eventuele nadelige effecten van VR bij korte sluitertijden optreden.

Heggenmus 
Nikon AF-S 300mm f/4E PF ED VR @ D810, 1/800 sec, f/5.6, 400 ISO

Lichtafval, vervorming, overstralingen  chromatische aberratie

Over vervorming kunnen we heel kort zijn: die is er niet! Een nagenoeg perfecte score. Nano Crystal Coat vermindert beeldschaduwen en lichtvlekken effectief waardoor de helderheid en het contrast van beelden toenemen. Een Fresnel lenselement kan gevoeliger zijn voor lichtranden bij een felle lichtbron die rechtstreeks in de lens schijnt.Lichtafval (vignettering) is merkbaar aanwezig bij de grootste opening, wij meetten 1 stop lichtafval bij jpg bestanden, maar is in de praktijk al niet meer zichtbaar na 1 stop diafragmeren. Chromatische aberratie (rode/groene randjes bij scherpe contrastovergangen in de hoeken) is zo goed als afwezig. Een element van ED-glas (extra lage dispersie) en het PD element beperken chromatische aberratie effectief tot een minimum.Ter compensatie heeft Nikon in de eigen RAW converter (CaptureNX) zelfs onder de vignetteringscorrectie een extra Lichtvlekkencorrectie voor PF opgenomen. In onze praktijkopnames (beweeg je muis over de afbeelding hiernaast voor een deelvergroting) zijn we dit verschijnsel weinig tegengekomen.

Scherpte

De scherpte is hoog vanaf volle opening. Het is nog net niet zo goed las de Nikon 300mm f/2.8, die we een paar weken geleden hebben getest, maar het komt er dichtbij. De kwaliteit in de hoeken doet nauwelijks onder voor die in het centrum.

Roodborstje (beweeg je muis over de afbeelding voor een 100% beelduitsnede)
Nikon AF-S 300mm f/4E PF ED VR @ D810, 1/800 sec, f/5.6, 360 ISO

Conclusie Nikon AF-S 300mm f/4E PF ED VR test met Nikon D810

Voordelen

• Fantastische beeldkwaliteit: scherp, geen CA, weinig lichtafval
• Lekker licht en compact
• Ingebouwde beeldstabilisatie
• Extra afgedicht tegen stof en spatwater
• Fluorine coating beschermt extra tegen stof en vocht

Nadelen

• Duurder dan de Nikon AF-S 300mm f/4
• Exclusief statiefbevestiging
• Mogelijk kleurringen bij fel tegenlicht (al zijn wij het vrijwel niet tegengekomen)

Te lang, niet gelezen? Wil je lang op stap met een lichte telelens met hoge beeldkwaliteit, dan kan je niet om de Nikon AF-S 300mm f/4E PF ED VR heen.

In eerste instantie lijkt de Nikon 300mm f/4 PF ED VR een opvolger van het bekende Nikon AF-S 300mm f/4 objectief, dat vele honderden euro’s goedkoper is. Ingebouwde beeldstabilisatie is bij een telelens bijna onmisbaar als je in het donker wil fotograferen. Alleen al daarom zijn deze lenzen onvergelijkbaar, want het oudere 300mm f/4 objectief heeft geen ingebouwde beeldstabilisatie. Ook de water- en vetafstotende fluorcoating en het electromagnetische diafragma laten zien dat Nikon heeft geïnvesteerd om dit objectief extra aantrekkelijk te maken. Toch zijn het de compacte afmetingen en het lage gewicht van de Nikon 300mm f/4E PF ED telelens, die bovendien optisch gezien in de buurt komt van de duurdere Nikon 300mm f/2.8, die dit objectief uniek maken.